W ostatnim czasie nie było na Węgrzech bardziej imponującego marszu i demonstracji, niż w ubiegłą niedzielę zgromadzenie libertariańskie w stolicy – zaczyna swój raport, opublikowany 11 marca 1894 r., Vasárnapi Ujság.
Gazeta relacjonowała zakrojoną na szeroką skalę uroczystość z ogromnym napływem ludzi, która miała miejsce w poprzedni weekend, ale w nieco krótszej relacji, co zrozumiałe z upływem czasu. W tym samym czasie Pest-Buda Pomniki XIX. W wydanej w 1941 roku książce pod tytułem XIX wiek autor Richárd Radó zebrał zbiór ówczesnych gazet i publikacji wraz z obszernymi badaniami. We wstępie autor napisał m.in.
„W tamtym czasie kraj miał tak wielką wartość we wszystkich dziedzinach, że możemy śmiało nazwać go XIX wiekiem. stulecia do heroicznego wieku narodu”.
Wśród pism w tej książce można znaleźć szczegółowy opis wspomnianej już demonstracji sympatii o następującym tytule: Podniecenie spowodowane kościelnymi prawami politycznymi. Relację publikujemy z pewnym skrótem, gdyż istotą szczegółowego opisu historii marszu jest to, że część kościelnego programu politycznego Sándora Wekerlego, wprowadzająca obowiązek zawierania małżeństw cywilnych, budziła niesmak u wielu, ale obóz zwolenników był bardzo liczny .
„Ogólnokrajowy marsz libertariański i spotkanie, które odbyło się w stolicy na rzecz ustawy o polityce kościoła, zrobiło wrażenie. Od koronacji króla na ulicach Budapesztu nie było takiego napływu ludzi jak w dniu zgromadzenia narodowego. Każdy powiat, miasto i wieś reprezentowała delegacja. poparcie dla propozycji rządu z historycznie znaczącą flagą Rakoczego, a miasto Hajduszoboszló z flagą Bocskay Delegaci z miasta Fiume przywieźli ze sobą ogromną flagę w barwach narodowych. Na czele 120-osobowej delegacji Budapesztu stanął odznaczony wielkości Dali, węgierski zastępca burmistrza Márkus József.
Wiejskie władze ustawodawcze oraz różne organy i stowarzyszenia zgromadziły się w kilku częściach stolicy, by stamtąd przyłączyć się do marszu na miejsce zgromadzenia narodowego, na otwartą przestrzeń za wieżą ciśnień. Miejsca spotkań znajdowały się na placach Kálvina, Ferenca Józsefa i Gizelli, a także na placu przed dworcem kolejowym Nyugati. Delegacje ustawiło dwóch dyrektorów jeździeckich: baron Elek Nopcsa i hrabia Béla Zichy, a także Ferenc Heltai, Róbert Rémi, Rezső Havass, Aurél Münnich i hrabia Géza Teleki. U ujścia Andrássy-út na koniach czekała delegacja przybywająca ze wszystkich stron: Gedeon Rohonczy, główny dyrektor parady i zgromadzenia narodowego, Károly Csáky, hrabiowie Gyula i Imre Károlyi oraz Gusztáv Tarnóczy. Kiedy wszystkie delegacje zebrały się razem, baron Elek Nopcsa dał sygnał do wyjścia trąbką. Główny dyrektor Gedeon Rohonczy jechał na czele pochodu z hrabią Gyulą i Imre Károlyi oraz innymi dyrektorami jeździeckimi. Zaraz po nich pojawiła się młodzież uniwersytecka z jedwabnymi flagami narodowymi. Linię delegacji otworzyli Aradianie ze swoim zespołem w kolorowych mundurach. Lajos Kossuth, Wekerle, Csáky i ślub cywilny były już omawiane na spotkaniu. Pałace Andrássy-út były udekorowane flagami, draperiami i dywanami. Obserwował paradę z balkonu Pałacu Harkányi w towarzystwie Mihály'ego Munkácsy'ego i jego żony, barona Frigyesa Harkányi, Ferenca Beniczky'ego i barona Béli Lipthaya. VI-VII. Na balkonie okręgu okręgowego Mór Jókai został zauważony przez publiczność parady i entuzjastycznie celebrowany. Károly Eötvös i Albert Berzeviczy, ówczesny sekretarz stanu Ministra Kultury, którzy byli na balkonie prywatnego pałacu, otrzymali owację przed kawiarnią Abbazia. Pomiędzy rzędami publiczności wielka procesja przybyła na miejsce spotkania przez Stefánia- i Csömöri-út. Trybuny zbudowane na ogromnym placu były już wtedy wypełnione do granic niepokoju....
... Był już wieczór, gdy ogromny tłum zaczął się rozchodzić. Po spotkaniu część słuchaczy udała się wraz z młodzieżą uniwersytecką na cmentarz Kerepesi-úti, gdzie złożono wieniec na grobach Deáka i Irányi, politycznych dysydentów, ale równie wyznających liberalne zasady. Poseł ds. Niepodległości Elek Papp przemawiał w mauzoleum Deáka, a poseł rządu Imre Szivak przemawiał przy grobie Irányi. Imponujący przebieg sejmu przesądził o losie ustawy kościelnej i umocnił pozycję rządu Wekerlego. "
Po relacji z demonstracji solidarności można przeczytać także o debacie o ślub cywilny. To tak, jakby historia się powtarzała.
„Walki partyjne nasiliły się, a agitacja przeciwko propozycji przeniosła się nawet do szkół. Wiadomość o rozdawaniu wśród studentów instytutu Ranoldera broszur przeciwko małżeństwom cywilnym wywołała wielkie poruszenie w gazetach. Béla Pártos interpelował w tej sprawie na walnym zgromadzeniu stolicy i prosił o surowe środki, aby „emalia nastroju młodzieży nie mogła być w przyszłości zatruwana takimi formami”. Burmistrz Kammermayer przyznał w swojej odpowiedzi, że wspomniane formularze były rozprowadzane w instytucie Ranolder, ale kiedy dyrektorka instytutu dowiedziała się, że nie zostały one zatwierdzone przez władze kościelne, zabroniła ich dalszego rozpowszechniania. Przy okazji przedstawi zgromadzeniu generalnemu odpis arcybiskupa, konsekrowanego biskupa Nándora Cselki, który skierował w tej sprawie do inspektora okręgowego Mihály'ego Bogisicha. Tekst transkrypcji wikariusza arcybiskupa jest następujący:
„Dowiedziałem się, że w dwóch katolickich szkołach w Budapeszcie w ciągu ostatnich kilku dni rozdano dzieciom małą drukowaną ulotkę omawiającą małżeństwa katolickie i cywilne. Nie mogę nie wyrazić zgody na taką procedurę i zwracam się do Waszej Wysokości jako inspektora szkolnego o poinformowanie dyrekcji poszczególnych szkół o mojej dezaprobacie, wyrażając nadzieję, że taka sytuacja się nie powtórzy. Każdy ma prawo, a nawet rządzący mają obowiązek walczyć z proponowanymi prawami w sposób wolny i uczciwy, ale dzieci nie należą do tych, którzy walczą, a szkoły nie powinny być polem bitwy. Wraz z dziećmi nauczyciele powinni zwrócić się z żarliwą modlitwą do dawcy światła, aby łaskawie oświecił umysły ustawodawców kościelnych i świeckich, aby stanowili prawa, które służą rzeczywistej korzyści Kościoła i kraju. To wystarczy, to jest procedura katolicka i życzę, aby kierujący szkołami jej przestrzegali”. „Myślę”, powiedział burmistrz, „stenogram może zadowolić nas wszystkich”.
Walne zgromadzenie przyjęło do wiadomości odpowiedź i sprawa powróciła do porządku obrad.
Hasło małżeństwa cywilnego panowało w całym kraju. Wekerle osiągnął szczyt popularności. W urzędach, kasynach i witrynach sklepowych, wszędzie. widzieli jego twarz. W teatrach śpiewano o nim kuplety, a Pista Dankó zadedykował mu swoją kompozycję, której jedną z bardzo popularnych zwrotek wielu wciąż pamięta”.
Wyróżniony obraz: huszadikszazad.hu
