Borvendég Zsuzsanna: Sieci działają do dziś 10.

Seria historyka Zsuzsanny Borvendég została pierwotnie opublikowana na stronie internetowej PestiSrácok, ale z pewnością są tacy, którzy ją przegapili. Ale ci, którzy nie przeczytali wszystkich części, powinni przeczytać ją jeszcze raz. Znając cały obraz, czy możemy zrozumieć, jak się tu znaleźliśmy?

W poprzednich częściach serii wielokrotnie zwracaliśmy uwagę, że dla komunistów – na drodze do zbudowania władzy totalnej – kontrola przepływu kapitału na Węgrzech była co najmniej tak samo ważna od samego początku, jak ustanowienie kontroli nad społeczeństwa poprzez tworzenie policji politycznej i ciągłe poszerzanie jej uprawnień. O ile jednak ta ostatnia była stosunkowo łatwa do zrealizowania dzięki obecności Armii Czerwonej, o tyle znaczna część przepływów pieniężnych może być interpretowana jedynie w kontekście międzynarodowym, tj. istnienie lokalnej dominacji okazało się niewielkie. To nie przypadek, że mamy dane z 1946 r., że węgierscy komuniści rozpoczęli budowę sieci w finansowej twierdzy Europy.

Jako finansowe centrum świata Szwajcaria odegrała kluczową rolę w krwawej historii XX wieku, mimo – a raczej dlatego, że udało jej się zagwarantować neutralność kraju podczas obu wojen światowych. Banki tego alpejskiego kraju bez mrugnięcia okiem pomagały w ochronie aktywów nazistowskich lub komunistycznych. Zapewniały one przepływ pieniędzy i powołując się na tajemnicę bankową dawały możliwość wykorzystania tych kwot o niejasnym tle bez konsekwencji, nawet w celach niezgodnych z prawem.

Dzięki CIA znamy węgierskich łączników

Wywiad amerykański oczywiście starał się nakreślić ścieżkę przepływu pieniędzy sieci komunistycznych, więc znał też węgierskich łączników działających w Szwajcarii. Dzięki źródłom CIA wiemy, kogo MKP wysłało do Berna w drugiej połowie lat 40., aby spełnić sowieckie oczekiwania, wykorzystując tam swoje – przypuszczalnie kominternowskie i emigracyjne – koneksje. Ich zadaniem była służba sowieckim interesom gospodarczym i wspieranie zachodnich ruchów lewicowych niezbędnych do rozpoczęcia „rewolucji światowej”.

W latach 1946-1950 dwóch „niezawodnych towarzyszy” – od lat działających w podziemnych sieciach komunistycznych – kierowało działalnością szwajcarskiej „węgierskiej mafii”. Jeden z nich József Száll , drugi János Nyerges .

Száll to jedna z najbardziej kontrowersyjnych postaci dyplomatów po 1945 roku, której kariera rozwijała się w zadziwiającym tempie. Szczegóły jego życia Gábora Andreidesa (Gábor Andreides: Niezawodny towarzysz. Podróż Józsefa Szálla z MKP do P2), ale wciąż jest wiele pytań na jego temat bez odpowiedzi. W czasie wojny wstąpił do nielegalnego ruchu komunistycznego, a po 1945 przez pewien czas pracował w redakcji Szabad Nép, ale już w 1946 został oddelegowany do Berna jako sekretarz ambasady. Według jego późniejszych wspomnień, jego zadaniem była repatriacja majątku węgierskiego zdeponowanego w Szwajcarii w czasie wojny. Działalność gospodarcza Szálla została zauważona nie tylko przez wywiad amerykański, ale także przez szwajcarski wywiad jako agenta Kominternu. Istniała też możliwość, że zostanie wydalony, ale ostatecznie zdecydowano, że nie trzeba obciążać stosunków między dwoma krajami taką niedogodnością dyplomatyczną, skoro następca będzie oczywiście kontynuował porzucone dzieło Szálla.

Podróżował po świecie, potem „uciekł” do Włoch

Száll przebywał w Szwajcarii do 1950 roku. Po powrocie do kraju powierzono mu liczne misje, stacjonował także w Chinach, Dżakarcie i Paryżu. Zwrócił na siebie uwagę, kiedy wyemigrował z rodziną w 1970 roku, gdy pojawiły się podejrzenia o przestępstwa gospodarcze. Był przesłuchiwany przez amerykańskie służby specjalne, ostatecznie osiadł we Włoszech, gdzie w latach 80. wplątał się w aferę wokół loży masońskiej P2, której był członkiem.

Jednak z tej dwójki bardziej interesującą postacią jest János Nyerges. W rzeczywistości Nyerges stał się jedną z najważniejszych kluczowych postaci grupy interesu, którą później określono jako lobby/mafia handlu zagranicznego.

János Nyerges był także wielkim podróżnikiem po świecie

Stosunkowo mało jest informacji o życiu Nyergesa przed 1945 rokiem. Urodził się w Boże Narodzenie 1918 roku i wkrótce został sierotą: jego ojciec, Béla Neumann, został zamordowany w 1920 roku za swoją działalność w Republice Radzieckiej. Nyergest był wychowywany przez matkę i wuja, ukończył Újpest w 1937 roku. Studia wyższe rozpoczął w Wiedniu, następnie przeniósł się do Paryża, gdzie uzyskał tytuł handlowy w École des Hautes Études Commerciales. W następnym roku podróżował po świecie jako praktykant handlowy. Z jego biografii wynika, że ​​został wysłany do Republiki Południowej Afryki, a następnie „delegowany” do Szwajcarii. Jest to niejasne sformułowanie, z którego nie można wyciągnąć żadnych konkretnych wniosków co do tego, kto go wówczas zatrudniał, ale później obrona państwowa kilkakrotnie powoływała się na dobre powiązania Nyergesa ze spółkami Szwajcarskiej Partii Komunistycznej i polegała na jego wiedzy podczas przeprowadzania różnych transakcji bankowych. Wszystko to potwierdza informacje CIA, że nadzór nad sprawami finansowymi międzynarodowej siatki komunistycznej – przynajmniej tej części, którą zarządzali Węgrzy – był jej częścią.

Możliwe, że w okresie międzywojennym wstąpił do nielegalnej organizacji. W każdym razie jego wiedza i doświadczenie sprawiły, że po 1945 roku był niezastąpiony.

Przewiercił przełożonego socdem

Według autobiografii wrócił do domu z terminowania w 1939 r., a od 1940 r. pełnił służbę roboczą. W 1944 został wysłany do Boru, do obozu, w którym Miklós Radnóti . Niestety nie miał tyle szczęścia co Nyerges, który uciekł i wstąpił do partyzantów jugosłowiańskich, a następnie do Armii Czerwonej. Brał udział w kampanii zadunajskiej i wylądował w Rumunii w sierpniu 1945 roku. Od 10 września 1945 pracował w kontrolowanej przez komunistów Dyrekcji Handlu Zagranicznego, aw październiku 1946 został ponownie wysłany do Berna, gdzie powierzono mu organizację biura handlu zagranicznego.

Ponieważ w tym czasie w kraju funkcjonował jeszcze rząd koalicyjny, a urząd ministra spraw zagranicznych sprawowali drobni rolnicy, komuniści nie mogli uniemożliwić innym osobom, poza ich własnym, otrzymywania nominacji dyplomatycznych. W Szwajcarii przełożonym Nyergesa został socjaldemokrata János Beck , który odmówił udziału w działaniach komunistycznego biznesmena – choć jest duża szansa, że ​​nawet nie znał szczegółów. Według informacji CIA, Nyerges zrobił wszystko, aby ubezwłasnowolnić Becka, który został zmuszony do emigracji w 1948 roku , aby jego zastępca mógł przejąć kierownictwo urzędu.

Miklós Bauer został jego konserwatorem

Oczywiście nie było możliwości otrzymania stażu zagranicznego – zwłaszcza w tak ważnym mieście – bez zgody policji politycznej. Nyerges przybył do alpejskiej stolicy jako zwerbowany agent Departamentu Przestrzegania Prawa Gospodarczego (niesławnego GRO), a od 1948 r. obrona. Obejmowała kontrolę transakcji zawieranych przez zagraniczne firmy handlowe oraz nadzór nad działalnością zagraniczną przedstawicieli firm. Miał przede wszystkim zbierać wiadomości gospodarcze, ale miał też za zadanie zbierać informacje wojskowe: miał pilnować fabryk, w których wytwarzano artykuły wojenne.

W październiku 1950 r. został na własną prośbę odesłany do domu, co uzasadniono faktem, że od 18 roku życia przebywał za granicą iw przyszłości chciał służyć w swoim kraju. Został naczelnikiem wydziału, a następnie naczelnikiem wydziału w Ministerstwie Handlu Zagranicznego i odpowiadał za koordynację stosunków gospodarczych z krajami zachodnimi. Z punktu widzenia obrony narodowej zajmował bardzo ważne stanowisko, dlatego przywódcy ÁVH nadal oczekiwali od niego aktywnej współpracy. Jej konserwatorem Miklós Bauer , ojciec późniejszego polityka SZDSZ Tamása Bauera . „Przybity Bauer” nie tylko torturował więc w piwnicach Andrássy út 60, ale – przynajmniej przez jakiś czas – nadzorował także budowę systemu stosunków handlu zagranicznego.

(Pikantyzm wszystkiego polega na tym, że on sam był w stanie zobaczyć siatkę - być może nawet mógłby temu zaradzić - która została zbudowana głównie z wykorzystaniem byłych wysokich jako „faszyści”. )

Nyerges był odpowiedzialny za wszystkie transakcje handlowe związane z kapitalizmem, był również odpowiedzialny za związane z tym raporty z podróży i nadzór nad zachodnimi raportami. Oczywiście najlepsze koneksje miał w Szwajcarii, powierzono mu też podtrzymywanie współpracy z tamtejszymi organizacjami partii komunistycznej. Na przykład, gdy doszło do zamieszania co do poparcia firm partyjnych szwajcarskiej lewicy, Nyerges został wysłany do Berna, aby to wyjaśnić. Mieli także za zadanie zaproponować „jak lepiej wesprzeć ich finansowo”.

Szara eminencja w domu, kluczowa postać znana na Zachodzie

János Nyerges nigdy nie osiągnął stanowiska wyższego niż szef departamentu w ministerstwie, jednak jako szara eminencja handlu zagranicznego ze światem zachodnim stał się jedną z najważniejszych postaci zagranicznej grupy interesu. Przez jego ręce przechodziły wszystkie zachodnie interesy, a szeroka – i z pewnością nieprzejrzysta dla innych – sieć kontaktów sprawiła, że ​​stał się znany europejskim specjalistom od ekonomii. Jego nazwisko było lepiej znane w niektórych instytucjach Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) niż w tym kraju. W praktyce to Nyerges nie tylko kształtował i zarządzał stosunkami gospodarczymi z kapitalistycznym Zachodem, ale także decydował w negocjacjach ze Wspólnym Rynkiem. Od lat 60. opowiadał się za otwarciem Węgier na EWG. Chciał zmusić państwa zachodnie do zerwania z protekcjonistyczną polityką wobec Węgier.

W ramach tej strategii prowadził również negocjacje akcesyjne do Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu (GATT).

János Nyerges będzie powracającą postacią w tej serii, ponieważ nie można mówić o głębiach i perypetiach handlu zagranicznego w Kádárze, nie wspominając o nim.

Stało się to również nieuniknione w dziedzinie dyplomacji gospodarczej, zachodnioniemieckie negocjacje z dużym kapitałem wpłynęły zasadniczo na rynkowe przejmowanie dużych zachodnich firm w naszym kraju. Według raportów bezpieczeństwa państwa Nyerges i jego świta od 1957 r. regularnie konsultowali się z Niemiecką Wolną Partią Demokratyczną (ale mieli też dobre stosunki z socjaldemokratami i chadekami) w sprawach gospodarczych, a w dyskusjach tych mówiono, że nawet następnie rzucił przygnębiający cień na odległą przyszłość.

Niemcy planowali przyszłe sklepy już w 1957 roku

Cytat z ówczesnego raportu wywiadu: Na Węgrzech „zaszły w przemyśle zmiany, które wykluczają możliwość przywrócenia praw majątkowych, czyli odzyskanie przez właścicieli sprzed 1945 roku dawnych fabryk, banków itp. To samo dotyczy rolnictwa. Nie jest więc celem ani interesem tej niemieckiej grupy kapitałowej przywrócenie we wszystkich aspektach ustroju gospodarczego kraju sprzed 1945 roku.

Zakładał jednak [czytaj: powiązania Nyergesa z jednym z Niemców Zachodnich], że państwo będzie później sprzedawać i dzierżawić niektóre firmy iw ten sposób Węgry stopniowo powrócą do kapitalistycznego systemu gospodarczego. Dlatego ta grupa kapitalistyczna widzi wielką perspektywę w budowaniu stosunków gospodarczych między RFN a demokracjami ludowymi, a także w wyprzedzaniu w tej dziedzinie innych zachodnich grup kapitalistycznych”.

Według nich zachodnioniemieckie kręgi kapitałowe oczekiwały już w 1957 r., że przyszłej zmianie ustroju gospodarczego nie będzie towarzyszyła reprywatyzacja, aby mogły uczestniczyć w nabywaniu majątku państwowego. Tak było.

Źródło: PestiSrácok

Autor: historyk Zsuzsanna Borvendég

(Źródło obrazu okładki: Veritas)