Borvendég Zsuzsanna: Sieci działają do dziś 33.

Seria historyka Zsuzsanny Borvendég została pierwotnie opublikowana na stronie internetowej PestiSrácok, ale z pewnością są tacy, którzy ją przegapili. Ale ci, którzy nie przeczytali wszystkich części, powinni przeczytać ją jeszcze raz. Znając cały obraz, czy możemy zrozumieć, jak się tu znaleźliśmy?

László Gerő i nazwa Interag brzmią znajomo dla wielu. Gerő był jednym z największych oszustów w zagranicznej mafii socjalistycznego świata, jego „kariera” towarzyszyła systemowi od przejęcia władzy przez komunistów do wrót modelowej zmiany. Jaki był jego sekret? Oprócz braku zahamowań, z pewnością stało się tak, że stały za nim wielkie mocarstwa. Np. pewnie też sowieckie tajne służby, ale węgierskie na pewno.

Szczególne zaufanie okupantów

Gerő spędził pięć lat z rodzicami w stalinowskim imperium między dwiema wojnami światowymi. Nawet po powrocie do domu jego stosunki z organami sowieckimi nie zostały zerwane, gdyż w 1945 roku wstąpił do zorganizowanego przez Gábora Pétera „Po wyzwoleniu pracowałem dla krótki czas w PRO, aż do wyjazdu sowieckich doradców”. napisał w swojej autobiografii. Później był zatrudniony przez aliancki Komitet Kontroli oraz przez różne sowieckie interesy gospodarcze i organy wojskowe – taki zakres obowiązków sugeruje, że László Gerő od samego początku cieszył się szczególnym zaufaniem okupantów.

Likwidacja pod pozorem gazowania?

W międzyczasie jego ciągłe stosunki z policją polityczną zostały chwilowo przerwane w 1950 roku, po tym jak został skazany na rok za śmiertelne potrącenie. W tej historii był też tajemniczy aspekt, o którym krążyły wówczas pogłoski w szeregach obrony państwa i w wewnętrznych kręgach partyjnych: została ona rzekomo zdekonspirowana podczas akcji likwidacyjnej na zlecenie SB. Chociaż z powodzeniem przeprowadził egzekucję w przebraniu wypadku, władze ustaliły przyczynę wypadku i Gerő został aresztowany. W przypadku nielegalnych operacji interesy służb specjalnych i zachowanie klienta w tajemnicy są ważniejsze niż ewentualna utrata „agenta” , więc Gerő również nie został zwolniony z postępowania sądowego.

Po wyjściu na wolność pracował według swoich zeznań w różnych firmach jako pracownik cywilny, ale w czasach rewolucji przebywał w centralnym gmachu MSW, a podczas obrony obiektu został ranny - wynika to z jego akt osobowych personelu bezpieczeństwa państwa. Gdybyś naprawdę był wtedy pracownikiem cywilnym, co robiłbyś w budynku BM?

Wprawdzie na podstawie zachowanych dokumentów nie da się dokładnie zrekonstruować, w jaki sposób utrzymywał kontakty z organami obrony państwa w pierwszej połowie lat 50 . ÁVH nigdy nie ustało i całkowicie.

Okazał się dobrym networkerem

W 1957 został skierowany do handlu zagranicznego i zaczął organizować handlową firmę maklerską. Na początek można mówić o małej, kilkuosobowej agencji, która w połowie lat sześćdziesiątych stała się wielkim holdingiem. Z niewątpliwym talentem Gerő obrócił sztywny system dyktatury na swoją korzyść, jego koneksje oplatały wszystkie ważne instytucje partyjno-państwowej hierarchii, ale przede wszystkim miał dobre stosunki z tymi środowiskami, które sprawowały kontrolę nad handlem zagranicznym. W tej serii można już dużo przeczytać o znaczeniu handlu pośredniego, czyli reeksportu, o tym, jak zagraniczne interesy wykorzystały tę okazję do zbudowania siatki korupcyjnej.

Założenie firmy pośrednictwa handlowego w 1957 roku wskazuje, że Gerő był członkiem tej mafii gospodarczej od pierwszej chwili , podobno już w trakcie pracy z sowieckimi interesami gospodarczymi po wojnie poznał już ideologiczne i teoretyczne podstawy funkcjonowania system.

Porwanie Auréla Ábrányi

W międzyczasie tajne służby zajmowały Gerő, nie tylko operacjami. W jednej z najbardziej kontrowersyjnych spraw szpiegowskich lat 50. i 60. powierzono mu wykonanie kolejnej nielegalnej operacji, tym razem za granicą. Zorganizował i przeprowadził Auréla Ábrányi . W 1948 r. Dziennikarz Aurél Ábrányi został zwerbowany przez Wojskowo-Polityczny Departament po nieudanej próbie „dezercji” i osiadł w Wiedniu. W wolnym świecie Ábrányi od razu zgłosił się do zachodnich tajnych służb, stamtąd pracował dla francuskiego i amerykańskiego wywiadu, a w międzyczasie organizował siatkę szpiegowską wśród swoich przyjaciół i znajomych, którzy pozostali w domu, pracując jako korespondent Wolnego Radia Europa.

Po tym, jak służby bezpieczeństwa dowiedziały się o „nielojalności” Ábrányi, zlikwidowały jego siatkę w kraju i postawiły jej członków przed sądem latem 1956 roku.
Odtąd Ábrányi był uważany za wroga numer jeden, a 12 października 1961 roku – z pomocą László Gerő – został porwany z Wiednia i przewieziony do domu zawinięty w dywan w bagażniku samochodu. Został skazany na 15 lat więzienia, ale po wyjściu na wolność zniknął bez śladu, do dziś nie wiemy, co się z nim stało - prawdopodobnie został zamordowany.

Przybył Interag, wielki rzut

Podczas gdy Gerő prowadził „prace terenowe” odpowiednie dla takiego filmu akcji, budowa sieci przestępców umysłowych również postępowała dobrze. Zaproszenie Gerő do zorganizowania Interagu było strzałem w dziesiątkę – niezależnie od tego, od kogo wyszedł pomysł. Wciągnięcie firmy pośredniczącej w handel zagraniczny było „sztuczką bolszewicką” stosowaną przez dziesięciolecia, ale osiągnięcie takiego sukcesu, jak Gerő w krótkim czasie, uznano za wyjątkowe. Jego największą atrakcją było to, że w pierwszej połowie lat 60. wygrał ekskluzywną węgierską reprezentację koncernu petrochemicznego Royal Dutch Shell. Po nacjonalizacji w 1949 roku Shell ponownie pojawił się na Węgrzech w 1960 roku i otworzył swoją pierwszą stację paliw w 1966 roku.

Gerő ciężko pracował na wynik, rozpoczynając potężną kampanię lobbingową na rzecz stosowania chemikaliów Dieldrin i Aldrin na Węgrzech. Te dwa wysoce toksyczne związki były używane jako środki owadobójcze podczas i po drugiej wojnie światowej, ale już w latach 60. XX wieku stało się jasne, że ich użycie ma nieprzewidywalne konsekwencje zarówno dla środowiska, jak i dla organizmu ludzkiego. Jego toksyczne związki nie rozkładają się długo, przedostają się z gleby do roślin, a następnie także do mięsa zwierząt, przez co również powodują choroby u ludzi.

Gerő przyniósł zakazany pestycyd

Jego stosowanie zostało zakazane w kilku krajach zachodnich, ale Gerő w długich rozprawach wyjaśniał decydentom ministerstwa, dlaczego powinien zignorować nieuzasadnione obawy i stosować chemię jako środek ochrony roślin. Wytłumaczenia jego entuzjazmu należy szukać w fakcie, że producentem wspomnianych dwóch mieszanek była firma Shell, która szukała nowych rynków zbytu dla swojego wypieranego już na Zachodzie produktu , oraz Gerő zobowiązała się do reprezentowania interesów Shella na Węgrzech. Oczywiście główną motywacją były dla niego osobiste interesy finansowe, ponieważ duże międzynarodowe firmy były gotowe zapłacić dużo pieniędzy, aby uzyskać dostęp do rynków wschodnich. Relacje z państwami socjalistycznymi były dla nich szczególnie korzystne, jeśli mogli tu sprzedawać produkty, które na Zachodzie były już nie do sprzedania.

Wierzyli, że nawet naturę można ujarzmić

Rolnictwo w stylu sowieckim koncentrowało się nie na jakości, ale na plonach, żadna cena nie była zbyt droga, jeśli plan mógł zostać zrealizowany. Nie mówiąc już o tym, że zachowanie stworzonego świata i ochrona środowiska uznano za aspekt nieznany, przyrodę uznano za ujarzmioną w taki sam sposób, jak duszę ludzką. Nieograniczone stosowanie insektycydów, nawozów i różnych chemikaliów zatruwało pola uprawne, a długoterminowe konsekwencje nie były brane pod uwagę. Uważano, że Dieldrin i Aldrin to jakiś cudowny lek, ale chemikalia były niezwykle drogie, więc nie można ich było kupić, więc węgierski przemysł chemiczny od jakiegoś czasu eksperymentował z ich produkcją. Jednak niezbędna technologia nie była znana, więc próby seryjnie kończyły się niepowodzeniem. Rozpoczęli również specjalną operację tajnych służb, aby wydobyć odpowiednią technologię produkcji, którą zorganizowali, zlecając Gerő. Chociaż akcja się nie powiodła, relacje z międzynarodową firmą pozostały, a Shell mógł wejść na rynek węgierski w połowie lat 60.

Wiele osób pamięta zapewne jeszcze insektycyd DDT, który przez wiele lat zatruwał węgierskie ziemie. Powszechne stosowanie tej substancji na Węgrzech było dla László Gerő ceną za zdobycie zaufania właścicieli Shella. Na Zachodzie pola były obficie nawadniane tą substancją, która przez dziesięciolecia była zakazana ze względu na silne działanie rakotwórcze.

Kradnę, oszukuję, kłamię

Wyłącznym przedstawicielem Shella został więc Interag, który dzięki temu wyrósł na gigantyczną firmę: „W 1966 roku firma agencyjna zatrudniająca 50 pracowników i dysponująca około 20 milionami środków trwałych, pod kierownictwem tow. pracowników w ciągu ostatnich 10 lat, których obrót w 1975 roku wynosił 2 To był miliard forintów”. - czytamy w raporcie Ministerstwa Handlu Zagranicznego.

Nie ma wątpliwości, że Gerő przez cały czas pracował dla bezpieczeństwa państwa : porwanie Ábrányi i akcja przeprowadzona w celu uzyskania technologii insektycydu wskazują, że był on wykorzystywany do przeprowadzania niezwykle ważnych tajnych operacji. Jednak z jego osobistych materiałów nie jest jasne, w jakim charakterze to wszystko zrobił. Z dokumentów wiemy jedynie, że w 1967 r. László Gerő został przydzielony do sztabu funkcjonariuszy SZT, a do szeregów funkcjonariuszy zawodowych policji politycznej powrócił jako kapitan policji nr 10 i nr służbowy D-144. Opisują go w następujący sposób: „Jest niezwykle konsekwentny we wdrażaniu pomysłów towarzysza Gerő. Aby zrealizować swoje pomysły, jeśli potrzebujesz biurek. Zdarzało się, że dla osiągnięcia skądinąd słusznych celów stosował metody, którym sprzeciwiali się niektórzy funkcjonariusze ekonomiczni”. Sam skomentował te mniej legalne i etyczne kroki biznesowe z Zoltánem Dézsy i Csaba Ilkei w późniejszym wywiadzie: „Na fasadzie Interagu wypisano niewidzialnymi literami hasło: kradnę, oszukuję, kłamię, aby uczciwie służyć interesy gospodarki narodowej”.

Źródło: PestiSrácok

Autor: historyk Zsuzsanna Borvendég

(Zdjęcie na okładce: Fortepan.hu)