Obchodzimy dzień niepodległych Węgier ku pamięci egzekucji męczenników rewolucji 1956 roku i walki o wolność 16 czerwca 1958 roku oraz wycofania się wojsk radzieckich w czerwcu 1991 roku. Z okazji dnia pamięci Híradó.hu rozmawiał z historykiem Sándorem M. Kissem, dyrektorem naukowym Instytutu i Archiwów Badań nad Historią Zmiany Reżimu.
Sándor Kiss mówił o tym, że kiedy generał Siłow, ostatni żołnierz radziecki opuścił Węgry, praktycznie staliśmy się wolni. Według historyka naród węgierski wyznaje trzy wartości: niepodległość narodową, w tym wolność jednostki, rozwój stosunków własnościowych oraz prawo do wyznania. Dodał, że te trzy są realizowane razem.
Jedno z haseł brzmiało „Ruszkik haza!”, drugie: „Niech ÁVÓ zostanie zniszczone!”
– zwrócił uwagę historyk, podkreślając, że pierwszy odnosi się do niepodległości, drugi do antydyktatury. Podkreślił: wraz z wycofaniem się Sowietów i zmianą ustroju te pierwsze zostały zrealizowane.
Sándor Kiss wspominał, że w 1958 roku – kiedy Imré Nagy został stracony – miał 15 lat i był na wakacjach z dziadkiem. Przypomniał sobie, że każdego ranka chodził do Blaha Lujza tér, aby kupić gazetę codzienną i razem z innymi był wstrząśnięty, widząc pierwszą stronę z 16 czerwca, na której skonfrontowano go ze śmiercią Imre Nagya.
Zaznaczył, że symboliczna wartość Imre Nagya przewyższa jego polityczną mentalność, dodając, że z Imre Nagya i jego towarzyszy – Pála Malétera, Miklósa Gimesa – Kádárowie zrobili narodowych męczenników.
Były premier i jego towarzysze zostali skazani na śmierć przez Radę Sądu Najwyższego Sądu Najwyższego. Imre Nagy miał prawo do ostatniego słowa i powiedział: uważa wyrok śmierci za niesprawiedliwy i nie może go zaakceptować, ale nie prosił o litość.
Historyk zwrócił uwagę, że nazwisko Imre Nagya było znane zarówno w kraju, jak i za granicą, więc mógł on symbolizować wolność, ale to, jaki był jego obraz demokracji, jest sprawą drugorzędną. Egzekucja Imre Nagya i jego towarzyszy wyróżniała się z serii represji Kádára, która zakończyła się dopiero w 1961 roku - dodał, podkreślając, że drugą egzekucją, która wywołała taki szok, była egzekucja Ilony Tóth w czerwcu 1957 roku.
Sándor Kiss wyjaśnił, że straceni za rządów Rákosiego zostali pochowani na kwaterze 298 Új Köztemető, a straceni w 1956 r. na kwaterze 301. Kwatera 300 to miejsce spoczynku tych, którzy byli częścią 1956 roku, ale go przeżyli, ma więc wartość symboliczną - dodał.
Trzeba zdecydowanie przypomnieć pokoleniom, co się z nami stało - stwierdził historyk, który powiedział, że proces zmiany ustrojowej rozpoczął się już w latach 70., kiedy komunistyczne imperium zaczęło słabnąć z przyczyn ekonomicznych i politycznych. Dlatego Związek Sowiecki zaczął prowadzić inną politykę i rozpoczęły się negocjacje w sprawie wycofania się, na których Węgrzy chcieli stracić jak najmniej.
Źródło: naród węgierski
Wyróżniony obraz: MH
