Gábor T. Túri: Starożytne domy pielgrzymkowe Węgrów - część 1

Św. István był pierwszym w linii naszych królów z rodu Árpádów, który został inaugurowany i koronowany na króla według obrządku zachodniego, czyli łacińskiego chrześcijaństwa. I to on kładł duży nacisk na realizację duchowości chrześcijańskiej swojego ludu, którą wybrał jako jedną z dróg, wspierając szlaki pielgrzymkowe.

Już w pierwszych latach swego panowania założył w kilku miejscach domy pielgrzymkowe dla Węgrów, m.in. w Rawennie, Rzymie, Konstantynopolu i Jerozolimie.

Jerozolimska przyjmowała pielgrzymów przybywających do Grobu Pańskiego i na Golgotę, rzymska zaś przybywających do centrum zachodniego chrześcijaństwa, pielgrzymujących do katedry św. Piotra, do grobu „księcia apostołów”.

Według zapisów nawet książę Álmos odwiedził Dom Pielgrzymkowy św. Istvána w Jerozolimie podczas swojej pielgrzymki w latach 1107-1108. Prawdopodobnie dzięki niemu węgierscy pustelnicy w krótkim czasie przenieśli się do podmiejskiej doliny Jozafát.

W tym czasie kierownictwem tej wspólnoty pustelniczej i węgierskich pielgrzymów przybywających do miasta kierował archidiakon Symeon pochodzenia węgierskiego. Dalszą budowę jerozolimskiego domu pielgrzymkowego w 1135 roku przypisuje się węgierskiej szlachciance o imieniu Petronilla.

Ten dom jest na Via Dolorosa III. Petronilla kupiła budynek od kanoników Grobu Świętego za 400 bizantyjskich złotych, według węgierskiego leksykonu katolickiego. III. Nasz król Béla powiększył dom o dobra, które III. Papież Orbán potwierdził.

W czasach arabskich budowla utraciła swoją funkcję, choć wzmiankowana jest w "Frankorum Historia" w 1444 roku w związku z szlakami pielgrzymkowymi przez Węgry. Następnie w 1857 roku Węgrzy mogli go ponownie przejąć, choć w ramach politycznych monarchii austro-węgierskiej. Jej przywódcą był wówczas arcybiskup wiedeński. Via Dolorosa III. jego stacja znajduje się w arabskiej dzielnicy Starego Miasta, niedaleko tzw. lwiej bramy, przez którą możemy wejść na Górę Oliwną i Ogród Getsemane.

W 1939 r. zajęli ją Brytyjczycy, a jej mieszkańcy, proboszcz i siostry internowano. Od 1937 r. rektorem był dr József Ijjas, późniejszy arcybiskup. W latach 1948-1967 Jordan był właścicielem terenu i obsługiwał budynek jako szpital. Tak zwany rok 1967 W czasie „wojny sześciodniowej” był okupowany przez Izrael, a budynek był również używany jako szpital, ale ostatecznie został przekazany austriackiemu Kościołowi katolickiemu w 1985 roku.

Pod obecną nazwą – Szent Család Austriackie Hospicjum – niestety nie przypomina już tysiącletniej węgierskiej przeszłości instytucji, mimo to jest miejscem licznych węgierskich wykładów, wydarzeń i wystaw. Na przykład w lipcu 2012 r. w domu gościli prezydent János Áder, a następnie w styczniu 2013 r. wicepremier Zsolt Semjén.

Węgierski Dom Pielgrzyma w Rzymie został również zbudowany przez św. Istvána dla węgierskich pielgrzymów przybywających do stolicy Kościoła Zachodniego. Ta podróż trwała w XI wieku dwadzieścia dni i nie była pozbawiona niebezpieczeństw, więc kiedy pielgrzymi w końcu dotarli do Rzymu, Wiecznego Miasta, potrzebowali odpoczynku.

Znaczenie rzymskiego domu pielgrzymkowego polegało na optymalnym wyborze lokalizacji: znajdował się on w bliskiej odległości od południowej strony Bazyliki św. Piotra; w tym czasie w bazylice spoczywały również kości męczennika św. Szczepana. (Obecnie został przeniesiony do bazyliki San Lorenzo fuori le Mura, obok sarkofagu, w którym przechowywane są niektóre relikwie św. Wawrzyńca).

Wybudowany obok bazyliki „szpital” nadawał się więc do wypoczynku i żywienia pielgrzymów aż do połowy XVIII wieku, czyli przez ponad 700 lat.

Chociaż bazylika św. Piotra nie osiągnęła obecnych rozmiarów, wyróżniała się wśród okolicznych kościołów swoim prestiżem i wielkością. Był to jej „młodszy brat” przy południowej stronie bazyliki – na pewno – III. Antyczny kościół Santo Stefano (Stefanino) został również zbudowany w 752 roku za panowania papieża Stefana, który 250 lat później - który zwrócił Węgrom Świętą Koronę - II. Papież Sylwester ofiarował go synowi Gézy, Vajce, czyli królowi świętemu Istvánowi. Stało się to częścią kościelną późniejszego węgierskiego domu pielgrzyma.

Na tym terenie znajdowało się niegdyś Pole Marsowe, na którym według chrześcijańskiej legendy ukrzyżowano św. Piotra, znajdował się tu także cyrk Nerona, ale podróżnik widział już tylko ruiny wszystkich z nich. Niedawne wykopaliska odkryły również starożytne rzymskie grobowce, więc pod dawnym Stefanino - jak również pod innymi tutejszymi kościołami - znajdowały się słynne chrześcijańskie katakumby-labirynty, które ukrywały groby setek chrześcijan i św. Piotra.

Dom Pielgrzymkowy Węgrów Szent István był wówczas jednym z największych obiektów noclegowych, gdyż mógł pomieścić jednocześnie 12 kanoników wraz z całym ich orszakiem, bagażami oraz końmi jucznymi i pociągowymi.

Nie dość, że obok Stefanina wybudowano dom pielgrzyma, to jeszcze otoczono go wysokim kamiennym murem – na polecenie króla św. Istvána – zapewniając w ten sposób odwiedzającym „małe Węgry”.

Do kościoła przylegał budynek w kształcie odwróconej litery L, w którym ustawione były cele (pomieszczenia mieszkalne), do których zwiedzający wchodzili z długiego korytarza ozdobionego kolumnadami.

Jednak w 1776 r., w związku z przebudową i rozbudową Bazyliki św. Piotra, VI. Wszystko to zostało zburzone na rozkaz papieża Pawła. Jednak w 1547 r., kiedy Michał Anioł stworzył fasadę bazyliki i projekt jej wyjątkowo monumentalnej kopuły, węgierski dom pielgrzyma nadal stał. Stała jeszcze, gdy usunięto kolumny Berniniego, a nawet w 1557 r., kiedy sporządzono opis starej zabudowy (inżynier Tiberio Alfarano), ale po rozpoczęciu budowy zakrystii Bazyliki św. Piotra w 1776 r. „ Stefanino” i los starożytnego węgierskiego domu pielgrzymkowego został przypieczętowany. Bazylika przerosła swoje otoczenie, więc i nasz dom pielgrzymkowy musiał zostać zburzony.

Dziś z kolumnady kościoła Węgierskiego Domu Pielgrzyma pozostało tylko siedem kolumn, które można zobaczyć w zakrystii bazyliki. Dawny dom pielgrzymkowy przypomina więc siedem kolumn i dwie marmurowe tablice, z których jedną można zobaczyć na zewnętrznej ścianie zakrystii, a drugą na ścianie wewnętrznego korytarza.

Na ścianie tego korytarza możemy przeczytać następujący tekst:

HEIC EXSTABAT FERE AB ANNO MXXX. VSQVE AD ANNUM MDCLXXVI. SZPITAL QVOD

ŚWIĘTY STEFAN PRIMVS REX HUNGARIAE CVRAVIT AEDIFICANDVM

PRO HVNGARIS AD APOSTOLORVM PRINCIPVM LIMINA PEREGRINANTIBUS

To znaczy: „Od 1030 do 1776 r. stał tu dom pielgrzyma, założony przez św. Istvána, pierwszego króla węgierskiego…”

Wartość obu budowli – kościoła i domu pielgrzyma – Stolica Apostolska określiła na 7500 scudos, które wpłaciła Collegium Germanicum-Hungaricum pod warunkiem, że jej odsetki pokryją później budowę kolejnego domu pielgrzyma i koszty pielgrzymów węgierskich. Niestety, nie zostało to zrealizowane z powodu wojen napoleońskich.

TTG

Wyróżniony obraz: Dzisiejszy dom św. Istvána / Pannonpilgrim