Jego urocza żona? Ktoś inny? A może to bakteria lub wirus? Wypadek naczyniowo-mózgowy? Albo żadne? Historycy szukają na to odpowiedzi. A także zwolennicy teorii spiskowych.
Nie będzie przesadą stwierdzenie, że Mátyás Hunyadi jest najpopularniejszym królem Węgier. Tnie wszystkich innych w kieszeni, łącznie ze św. Szczepanem. Czyż nie jest on między innymi Sprawiedliwym wszechczasów, jeśli tak faktycznie było, jeśli nie. Dzisiejsze „słowa szczególne”: Król Mátyás to prawdziwa gwiazda. (Nie może być niestety influencerem. Chociaż obawiamy się, że gdyby mógł, zostałby influencerem za pomocą pallosów, oprócz postów na Insta i filmów na YouTubie.) A jeśli ktoś jest gwiazdą, to zrozumiałe, że wiele osób nim jest interesuje się nim. Zwłaszcza jeśli chodzi o sensacyjne wydarzenia życiowe. W przypadku króla Macieja jednym z takich wydarzeń życiowych była jego śmierć. Oraz okoliczności i przyczynę jego śmierci. Co jakiś czas pojawia się informacja, że hej, król Maciej został potajemnie zamordowany. Chociaż uczeni historycy wzdychają, narzekają i ćwierkają na próżno w tym momencie, wcale nie jest to takie pewne.
Pragnienie wrażeń sprawia, że kurtyna raz po raz powiewa, odsłaniając dłoń trzymającą sztylet lub kubek z trucizną.
Który jest… czyj?
Cóż, węgierski historyk Richárd Horváth wygłosił wykład na temat mistyfikacji i teorii spiskowych otaczających śmierć Matthiasa w cyklu wykładów Korunk Akadémia. Który zaczął od tego, że ludzie, w tym naukowcy, byli zachwyceni pojawieniem się Internetu. Ponieważ mieli nadzieję, że to magiczne narzędzie zdemokratyzuje ludzką wiedzę, nie trzeba tyle biegać, aby szerzyć wiedzę, wystarczy starannie umieścić fragment na stronie internetowej, ludzie przychodzą, czytają i voila, wiedzą. Jednak kilkudziesięcioletnie doświadczenie pokazuje, że niestety to nie wiedza została zdemokratyzowana za pomocą magicznego narzędzia Internetu, ale głupota. Dodalibyśmy do tego, w ramach pewnego niuansu, fakt, że możliwość wiedzy została zdemokratyzowana za pomocą sieci WWW. Każdy, kto z tym żyje, jest świetny. Ale kto wybierze głupotę, taki pozostanie.
Wracając do tematu, zadano podstawowe pytanie:
od kiedy w świadomości społecznej krąży pogląd, że Mátyás Hunyadi został przez kogoś zamordowany?
Podkreślamy: takie jest stanowisko wspólnoty historycznej, która przy zajmowaniu stanowiska opiera się przede wszystkim na autentycznych źródłach historycznych. (Nie żebym czytał to w Internecie na temat tego uroczego produktu na grypę dla kotów i psów.) Cóż, minęło sporo czasu. W Internecie i niektórych zakamarkach świadomości społecznej krąży kilka fantastycznych pomysłów. Jedna z takich teorii opiera się na tekście György Szerémy (kanonik, wojewoda siedmiogrodzki János Szapolyai i kapelan nadworny króla węgierskiego, historyk), według którego palatyn István Zápolya (czyli Szapolyai) zabił Mátyása, wysyłając do króla zabójców, którzy za pomocą trójsiecznymi czeskimi sztyletami zanurzyli się w ciele Mátyása. W tym przypadku użycie imion wpływa również na postawę danej osoby. Szapolyai, to ładne imię. Ale Zapolya? To do bani, prawda? Jest wyraźnie zły. OK, sprawdź, to bzdura.
Według innej fajnej teorii, gdy Mátyás pertraktował z Rzymianami w Wiedniu, na koniec kwaterki, Rzymianie zamknęli przed królem węgierskim drzwi sali, a po chwili (gdy król był spragniony) poczęstowali go trucizną woda. I hak, królu! OK, sprawdź, to też jest głupie.
Jednak najpopularniejsza teoria jest taka
według którego urocza żona króla, Beatrix Aragońska, zabiła Mátyása Hunyadiego.
Informacja wprawdzie pojawia się w źródłach, ale... Z jednej strony, jeśli chodzi o dwory europejskie z tamtego okresu, istnieją jedynie źródła włoskie mówiące o pomyśle zabicia króla. Powiedzmy, że nie powinno to być zbyt zaskakujące, skoro we Włoszech zdarzało się, że jakąś niechcianą głowę usuwano za pomocą trucizny. OK, badacze zabrali się do rzeczy, przeszukali włoskie źródła i znaleźli sporo, które wspominały o morderstwie… w umysłach tych ludzi!
Jeśli chodzi o historiografię węgierską, idea morderstwa po raz pierwszy pojawia się w jednym z dzieł János Zsámboki (Johannes Sambucus), doktora filozofii i medycyny, a także historyka. I zrobione. Otóż to. Badacze przejrzeli całą węgierską historiografię dotyczącą Mátyása, od Antonio Bonfiniego po Bálinta Hómana, Gyulę Szekfű i Andrása Kubinyi, i rzeczywiście nie znaleźli ani jednej wzmianki o morderstwie. Znaleźli jednak coś innego: przeważająca większość źródeł podaje, że przyczyną śmierci Mátyása mogła być choroba płuc, żołądka lub udar. Naukowcy słusznie dodają: nie można wykluczyć możliwości morderstwa, ale prawdopodobieństwo jest bardzo niskie.
OK, sprawa wyjaśniona, wszyscy mogą iść do domu. No cóż, nie tak to działa w demokratyzującym się świecie wiedzy (i głupoty).
Na próżno naukowcy pocili się krwią, na próżno kładli na stole górę dokumentów… Conteo pojawił się ponownie.
Ostatnia większa kampania, o której relacjonował Richard Horváth, miała miejsce w 2012 roku, kiedy niejaki dr László Garamvölgyi (rzecznik Komendy Głównej Policji w życiu cywilnym!) opublikował monografię, która zapowiadała się na prawdziwą sensację. (W każdym razie ten dobry człowiek jest bardzo płodnym pisarzem, ma około 30 tomów.) W ogłoszeniu napisano, że teraz przy pomocy metod kryminalistycznych autor udowodni, że wielki król został zamordowany i że nie było to żadne innych niż wierna jego żona, królowa Beatrix. Książka została opublikowana pod bardzo przyciągającym wzrok tytułem: Mátyás Hunyadi – Zabili króla. No cóż, przy takim daniu pewnie kupili książkę jak cukier. Wreszcie po nudnych, zakurzonych naukowcach przychodzi bezczelny detektyw i oto odkrywa późnośredniowieczny skarb! A naukowcy po prostu narzekali. Skąd ten facet czerpie informacje? Czy informatorzy z ery Mátyása nie powstali!? W takich przypadkach profesjonalista może zrobić trzy rzeczy: wysłuchać (rozumieć, pomachać do bzdur), oświadczyć, że próba była miła, ale zawiera mnóstwo bzdur (rozumieć, dać klapsa) i przeprowadzić cywilizowaną dyskusję na temat podstawy naukowe (rozumieć, w liczbie osób bierze swojego bliźniego). Richard Horváth wybrał wówczas trzecią opcję – szacunek do niego. Miło jest mieć na uwadze naszych bliźnich. Nawet jeśli mówią i piszą bzdury.
Jedna z sugestii detektywistycznych pana Garamvölgyi jest następująca: Król Maciej zmarł niespodziewanie!
No dobrze, ale która śmierć nie jest niespodziewana, nawet jeśli poprzedzona jest latami agonii? Jasne, to odpowiedź laika. Co w tej sytuacji robi historyk? Zaczyna i od nowa kopie źródła. I oto okazało się, że źródła z 1486 roku donoszą o radości, jaką zaznał węgierski dwór królewski, gdy Mátyás znów mógł chodzić i mówić. Ups! Objawy te wyraźnie wskazują na wspomniany już wypadek naczyniowo-mózgowy, który najwyraźniej miał miejsce przed rokiem 1486, kiedy król nie mógł ani chodzić, ani mówić. Zatem budowanie hipotezy o nieoczekiwanej śmierci już się chwieje. Ale są inne dowody. Grupa historyków sporządziła bardzo interesującą mapę , na której można prześledzić według lat, dokąd udał się za panowania króla Macieja. Można też zauważyć, że Mátyás naprawdę dużo podróżował po swoim imperium i poza jego granicami.
Ciekawym momentem jest na przykład rok 1468. Mapa (i znajdujące się za nią źródła historyczne) dowodzą, że po roku 1468 Mátyás nigdy więcej nie postawił stopy w Siedmiogrodzie. (To też jest sensacja, przynajmniej dla nas, Transylwanii, ale przynajmniej oparta na wiarygodnych dowodach.) A jeśli spojrzymy na mapę, powiedzmy w 1478 r., a potem w 1488 r., zobaczymy, że „ruch” króla Macieja był dramatycznie zmniejszona. W 1487 r. nadal zamieszkuje Bécsujhel i odtąd prawie nie opuszcza Wiednia, z wyjątkiem pobliskich uzdrowisk, zapewne w celach leczniczych.
Jeśli król perpetuum mobile porusza się coraz mniej, czy nie oznacza to, że jest chory?
Porównując to wszystko z innymi danymi źródłowymi, łatwo wyciągnąć wniosek: śmierć króla Macieja nie była nieoczekiwana.
Inną detektywistyczną sugestię pana Garamvölgyi można wręcz nazwać klasyczną: w tle czaiła się Beatrix Aragońska, która zabiła króla! Ale błagamy, więc dlaczego? Jaki interes mógł przyświecać królowej? Historyk raz jeszcze sięgnął do źródeł. Już w dziele Antonio Bonfiniego możemy przeczytać, że królowa Beatrix zrobiła wszystko, aby utrzymać króla przy życiu. Ups! Prawdą jest, że po odkryciu, że Beatrix jest bezpłodna, według źródeł relacje pary królewskiej uległy pogorszeniu. Cóż, Beatrix wcale nie była głupia. Wiedziała dokładnie, że może pozostać królową Węgier tylko tak długo, jak żyje Mátyás. Prawda, prawda?! Dlatego robił wszystko, żeby król nie umarł. Żadne źródło nie podaje, że Beatrix uzurpowała sobie tron. Co, biorąc pod uwagę mentalność późnego średniowiecza, byłoby w ogóle misją niemożliwą do wykonania
węgierscy panowie zjedliby żywcem królową, która przejęła tron. Ponieważ była kobietą.
Cóż, tak właśnie stoimy. Historycy uprzejmie i cierpliwie powtarzają: nie można wykluczyć (!), że Mátyás Hunyadi został zamordowany. Jednak według naszej obecnej wiedzy jest to wysoce nieprawdopodobne. Co jest bardzo prawdopodobne: króla zabiła długa choroba.
A co do conteos: ze względu na jeden z bardzo niekorzystnych skutków demokratyzacji głupoty wiedzy, conteos można wykorzenić, ale radzimy sobie z nimi mniej więcej jak z chwastami w ogrodzie. Znikają na chwilę, a następnie pojawiają się ponownie. Dlatego ogrodnicy, historycy i naukowcy zawsze będą mieli mnóstwo pracy.
