Węgierski pisarz z Siedmiogrodu, uhonorowany tytułem Artysty Narodu i zdobywcą nagród Attyli Kossutha i Józsefa, miał 85 lat.
Jego pierwsze opowiadanie ukazało się w „Utunk”, a w 1975 roku ukazała się jego pierwsza powieść, która odniosła ogromny sukces, „Kő hull apadó kútba”. W 1990 roku ukazała się monumentalna powieść Agancsbozó, tworząca mity, ale dopiero pierwsze dzieło Szilágyi nowego tysiąclecia, Hollóidá z 2001 roku, wywołało wielki oddźwięk na poziomie lat 70.
Byliśmy zszokowani, gdy dowiedzieliśmy się, że 13 marca 2024 roku w wieku 86 lat w Kluż-Napoce zmarł w Kluż-Napoce pisarz István Szilágyi, założyciel i redaktor naczelny Helikonu, zdobywca nagrody Kossutha.
Poinformowało Wydawnictwo Helikon.
István Szilágyi urodził się 10 października 1938 roku w Klużu-Napoce i tam mieszkał i pracował aż do śmierci. Jego ojciec był mistrzem garbarskim, matka pracowała jako służąca, szwaczka, a następnie sprzedawczyni w perfumerii. W 1940 roku rodzina przeniosła się do Zila w Szilágyság, gdzie István Szilágyi rozpoczął tam naukę. W 1952 wrócił do Kluż-Napoki, gdzie uczęszczał do szkoły średniej dla mechaników kolejowych. Chciał nie tylko odciążyć rodzinę, ale także to zrobić
po ukończeniu szkoły zawodowej zostać maszynistą.
Jednak gdy był na trzecim roku, niespodziewanie zakończono produkcję maszyn kolejowych i zaczął pracować w warsztatach kolejowych w Nagyvárad i Szatmár. Jednak jego marzenie – zostać maszynistą – nie spełniło się, gdyż podczas badań lekarskich uznano go za niezdolnego do pracy ze względu na słaby wzrok. Młody człowiek poszukujący zawodu odebrał to jako zrządzenie losu. Po ukończeniu studiów „z braku lepszego słowa” zapisał się na wydział prawa Uniwersytetu Babes-Bolyai.
Literatura zamiast kariery prawniczej
Już jako student uniwersytetu opublikował swój pierwszy artykuł w czasopiśmie „Utunk”. Po uzyskaniu dyplomu w 1963 r. zaproponowano mu stanowisko prokuratora, jednak go nie przyjął, ani też później nie objął stanowiska wymagającego wykształcenia prawniczego. Zamiast kariery prawniczej poświęcił się literaturze: pracował jako dziennikarz w wydawnictwie Utunk, które opublikowało jego pierwszy szkic (Te kis sorskovács). Następnie zaproponowano mu pracę w dziale reportaży i dodatkową możliwość pisania dzieł beletrystycznych.
Choć po zmianie ustrojowej w 1989 r. gazeta zmieniła nazwę – z „Utunk” na „Helikon”, to z biegiem lat zmienił on jedynie swoje stanowisko: najpierw z pracownika wewnętrznego, w 1968 r. został zastępcą redaktora naczelnego, a następnie został redaktor naczelny nowo powstałego dwutygodnika.
Od lat 60. stał się jedną z najważniejszych osobistości pokolenia Forrásów i szybko pokazał swój talent jako pisarz beletrystyczny. W 1964 roku w serii Forrás ukazały się jego pierwsze tomy opowiadań (Sorskovács, O tej gwieździe), w których przedstawiał robotników fizycznych w autentycznych sytuacjach, odrywając się od schematycznego przedstawiania robotników tamtych czasów.
Pisanie powieści i smak sukcesu
W 1969 roku ukazał się powieścią: Az Üllő, dobszó, harang przeciwstawia poetycką historię miłosną nauczyciela i dezertera z nieludzkością II wojny światowej. W 1975 roku ukazała się jego druga powieść:
Kő hull apadó kútba to jedno z jego najpopularniejszych i poczytnych dzieł, będące jednocześnie powieścią historyczną, thrillerem socjologicznym i psychologicznym.
W dziele przetłumaczonym na język niemiecki, rumuński, słowacki, polski i rosyjski analitycy uważają, że odkrywają godną kontynuację brzmienia Złotych Ballad.
W tym okresie István Szilágyi poznał smak sukcesu: w 1972 roku otrzymał swoje pierwsze oficjalne uznanie – nagrodę literacką rumuńskiego KISZ, a trzy lata później dwie w tym samym czasie: Nagrodę Pisarzy Rumuńskich Stowarzyszenia oraz prywatna nagroda Pezsgő krytyków zaproszonych przez Utunk.
W Rumunii, zaraz po upadku dyktatury Ceausescu, latem 1990 roku ukazała się jego monumentalna, prawie 700-stronicowa powieść Agancsbozo o jej mitotwórczej mocy. Ta praca
napisał ją już w latach 80., ale wówczas nie było nadziei na jej publikację ze względu na cenzurę.
To, co czyni tę książkę ekscytującą i wyjątkową, to fakt, że można ją interpretować jako przypowieść, kontrutopię i powieść fantastyczno-mitologiczną z gatunkowego punktu widzenia. W 1990 roku zdobył za tę powieść nagrodę Stowarzyszenia Pisarzy Rumuńskich za powieść, a otrzymana w tym samym roku nagroda Attila József stanowiła nagrodę za całokształt jego twórczości. Wtedy też został przyjęty do Stowarzyszenia Pisarzy Węgierskich.
Jego kolejne wielkie, dobrze przyjęte dzieło ukazało się w 2001 roku. W XVI wieku Era Kruka została podzielona na trzy części. powieść historyczna, której akcja rozgrywa się na XIX-wiecznych Węgrzech, bezlitosna i tragiczna opowieść „zgłębiająca tajemnice wyobraźni, istnienia i życia ludzkiego”. Opowiada o barwnej codzienności, miłościach, przygodach wojennych i innych okropnościach odległej epoki.
Zwycięzca nagrody
W 2020 roku ukazał się ponownie z powieścią XVIII. Utwór „Messze túl a Horizontáron”, którego akcja rozgrywa się w XIX wieku, przez krytyków jest interpretowany jako synteza dzieła jego życia. Oprócz wielkich dzieł epickich pisał opowiadania i eseje, a na siedemdziesiąte urodziny wydał zbiór swoich krótkich prozy pod tytułem Bolygó tüzek.
Czytelnik może cieszyć się wyjątkowym głosem Istvána Szilágyi, który został wybrany na członka zwyczajnego Węgierskiej Akademii Sztuk w 2011 roku, w tomach Katlanváros, Messze túl a náhízár i A hóhér özönei opublikowanych przez MMA Kiadó. W 2010 roku został także wybrany na członka Digital Academy.
W 2001 roku otrzymał Nagrodę Kossutha za wybitną twórczość pisarską, za twórczość wzbogacającą gatunek prozy o archaiczne warstwy języka węgierskiego, za wyjątkowo wrażliwe dzieła obrazujące procesy historyczne i badające ogólne prawa ludzkiej egzystencji. Ponadto otrzymał nagrodę Sándora Márai w 2003 r., nagrodę János Arany w 2008 r. i nagrodę Alfölda w 2009 r. W 2011 roku otrzymał Nagrodę za Całokształt Twórczości Transylwanii Węgierskiej Fundacji Literatury. W 2014 roku został Artystą Narodu, a w 2017 otrzymał nagrodę Prima. W 2020 roku Rumuńsko-Węgierska Unia Demokratyczna przyznała mu nagrodę za całokształt twórczości dla Transylwanii.
W 2014 roku nakręcono także film portretowy o Istvánie Szilágyi. W jego zapowiedzi możemy przedsmak jego twórczego podejścia i kierunku artystycznego.
