Niezwykłe bogactwo kapsuły czasu z Morza Martwego udowadnia, że Biblia to nie tylko tekst religijny, ale spisana historia, która żyje w nas.
Győző Vörös pracuje przy wykopaliskach pałacu Heroda Wielkiego od 2009 roku i przyznaje, że nie byłoby go tu dzisiaj bez swoich węgierskich mistrzów: antykwariusza, archeologa, egiptologa, laureata Nagrody Széchenyi w 2022 r., doktora architektury, honoris causa członek Węgierskiej Akademii Sztuk, profesor uniwersytetu na Uniwersytecie Warszawskim Rozmawiał z Mandinerem o swojej pracy, która jest jednocześnie jego pasją.
„Dorastałem w głęboko religijnej rodzinie katolickiej z trójką dzieci w Pécs; moja starsza siostra została zakonnicą we Francji. Nasi superkonserwatywni rodzice nie pozwalali mnie i moim siostrom oglądać telewizji, bo uważali, że to komunistyczna propaganda. W radiu mogły grać tylko Wolna Europa, Radio Watykańskie i Głos Ameryki. A wieczorami mój ojciec, matematyk i mama, nauczycielka plastyki, zamiast baśni, czytają nam historie prawie wyłącznie z Biblii” – powiedział egiptolog, który jego zdaniem nie przez przypadek
dorastając w magicznym świecie Biblii, tęsknił za nim, był to dla niego także rodzaj nieba: tysiące kilometrów i tysiące lat drogi od Peczu.
„Trzydzieści lat temu, pierwszego lutego 1994 roku, przeprowadziłem się do Egiptu jako stały przedstawiciel węgierskiej egiptologii w Kairze w ramach pięcioletniego międzypaństwowego stypendium naukowego delegowanego przez ELTE. Już trzydziesty pierwszy rok pracuję tu, na Bliskim Wschodzie, jako Węgier, w węgierskich barwach”
Pierwsze znalezisko archeologiczne, które wpadło mu w ręce, przypieczętowało jego fascynację egiptologią:
„Wiosną 1994 roku, zanim rozpoczęły się wykopaliska na górze Thot, odbyłem wycieczkę terenową do Teb i wśród ruin świątyni zobaczyłem wyrzeźbiony fragment białego wapienia. Podniosłem go, był na nim wygrawerowany hieroglif Ankh, co oznacza życie. Doświadczyłem cudownego omenu. A dwa skarby z Aleksandrii wywarły na mnie największe wrażenie. Odkrycie zakopanych skarbów ze złota i brązu było światową sensacją, a ogromny sukces położył podwaliny pod moje zaproszenie do rządu Cypru w 2004 roku, a nawet zdefiniował moją karierę zawodową. W XXI wieku wykopaliska archeologiczne służą wyłącznie zdobyciu nowych informacji, a te piękne starożytne i wczesnobizantyjskie skarby z Aleksandrii niosły ze sobą ważne nowe informacje”.
Vörös Győző odwiedził Egipt, Cypr, Jerozolimę, a także przez ponad dekadę mieszkał w Jordanii.
„Moi rodzice i siostry łatwo mnie wypuścili, gdyż moim powołaniem od Boga był starożytny Wschód. Patrzyli na to, jakbym miał powołanie kapłańskie: zgodnie z naszą wiarą nie mogli się sprzeciwić. Z kolei moja własna rodzina może mieszkać ze mną na Bliskim Wschodzie od ponad dwudziestu lat wyłącznie dzięki mojej żonie. Jednak największym prezentem było to, że Noémi, którą poznaliśmy w ELTE, przyjechała po mnie na Bliski Wschód i zostawiła dla mnie wszystko. Była jeszcze w ciąży z naszym najstarszym synem w Aleksandrii i urodziła naszą córeczkę w Jordanii. Jego niezmierzona miłość spaja naszą rodzinę. Od 2009 roku pracuję w Jerozolimie jako profesor naukowy w Papieskim Instytucie Biblijnym. Cudownie, że tu mieszkamy, bo to brama do Nieba. Dzięki tej kochającej i wspierającej rodzinie można stoczyć wszystkie zawodowe bitwy i osiągnąć sukces” – powiedział, jak jego rodzina zaakceptowała fakt, że Vörös Győző był związany swoją pracą z zagranicznymi lokalizacjami.
Najbardziej znanym dziełem archeologa-architekta są wykopaliska i prezentacja pałacu Heroda Wielkiego, Machaerus.
„Być może brzmi to szokująco, ale wśród miejsc Ewangelii budowali Rzymianie Miasto, które zostało zniszczone zimą 71-72, jest jedynym, które nam pozostało jako kapsuła czasu ze starożytności. Wszystkie pozostałe osady były wielokrotnie odbudowywane pod panowaniem Bizantyjczyków, krzyżowców czy Turków, a większość z nich jest zamieszkana do dziś, np. Nazaret, Jerycho, Jerozolima. Jednak nawet wnętrza architektoniczne można było zrekonstruować na Machaerus w wyjątkowy sposób. Można odpowiedzialnie powiedzieć, że Machaerus jest najbardziej autentycznym miejscem ewangelii historyczno-archeologicznej. My, Węgrzy, jako pierwsi odrestaurowaliśmy w Ziemi Świętej kompletne kolumny Heroda. To tutaj uwięziono i ścięto świętego Jana Chrzciciela, gdzie Salome tańczyła w te pamiętne urodziny”.
W 2009 roku dwór królewski w Ammanie zlecił Vörösowi Győző kierowanie wykopaliskami archeologicznymi i restauracją pomników w Machaerus przez 20 lat. Z tego właśnie wynika odkopanie pałacu Heroda – jakby Opatrzność prowadziła go tą drogą.
„Czułem się tak odkąd pamiętam. Jezus powiedział: „Pójdź za Mną!” A ja od dzieciństwa podążam za Nim z coraz większą radością i oddaniem. Mam 53 lata, ale nigdy nie zastanawiałem się, czy idę właściwą drogą” – powiedział o tym zadaniu.
Győző Vörös mówił także o planie stworzenia tzw. Ziemi Świętej El Camino, której jedną z głównych lokalizacji będzie Machareus.
„To zatwierdzony przez Watykan szlak pielgrzymkowy prowadzący do Ziemi Świętej obejmujący pięć miejsc pieszo, na rowerze lub samochodem. Jak mówi Ewangelia Jana: „Z Betanii za Jordanem” rozpoczyna się ona w miejscu chrztu Jezusa i zgromadzenia pierwszych pięciu apostołów, na wschodnim brzegu świętej rzeki. Stamtąd rzymska droga wojenna prowadzi na górę Nebo, gdzie Mojżesz zobaczył Kanaana i gdzie umarł. W tamtejszej bazylice czekają na nas najpiękniejsze jordańskie dzieła bizantyjskiej mozaiki z VI i VII wieku. Trzeci przystanek to Madaba w Kolumbii Brytyjskiej. Stolica Królestwa Moabu, z największą wspólnotą chrześcijańską na obszarach wiejskich Jordanii, przestała istnieć około 400 roku. W jednym ze starożytnych kościołów można zobaczyć unikalną mozaikową mapę Ziemi Świętej z VI wieku. Czwartym przystankiem jest Machaerus, gdzie w cytadeli mieszkał tetrarcha Herod Antypas, księżniczki Herodiada i Salome oraz gdzie uwięziono i ścięto św. Jana Chrzciciela. Tak, to tutaj Salomé tańczyła w te pamiętne urodziny. To nie tylko święta tradycja, ale autentyczne stanowisko historyczno-archeologiczne. Stąd trasa pielgrzymkowa prowadzi aż do wybrzeża Morza Martwego, gdzie liczne hotele ze wspaniałą panoramą Betlejem i Jerozolimy witają zmęczonych pielgrzymów szukających orzeźwienia. Győző Vörös przedstawił trasę pielgrzymki.
Dziś w Ziemi Świętej trwa wojna. Wiele współczesnych konfliktów, patrząc z perspektywy historycznej dwóch tysięcy lat, ukazuje się z innej perspektywy. Według Vörösa Győző, starożytny historyk może wyciągnąć z tego naukę, która jest nadal aktualna i dzisiaj, że synowie Abrahama nadal dzisiaj zabijają się nawzajem, a Ewangelie nadal dzieją się wśród nas.
„W Ramie słychać krzyk, gorzki płacz i lament: Rachela opłakuje swoich synów i nie chce się pocieszać, bo ich już nie ma” – przytaczał wersety Ewangelii, podkreślając: bez znajomości starożytności nikt nie może naprawdę zrozumieć wyjątkowy świat dzisiejszego Bliskiego Wschodu.
Cały wywiad można przeczytać na Mandine.
Zdjęcie na okładce: Prace na dziedzińcu kolumnadowym pałacu Machaerus
Źródło: archiwum wykopalisk prof. Győző Vörös
