Aktor, zdobywca nagrody Kossutha, twierdzi, że świat najbardziej tęskni za wielkoformatowymi ludźmi, których już nie ma . Urodzinowy wywiad.
György Dörner, dyrektor Újszínház, nieuniknionej postaci węgierskiego świata sztuki, skończył 70 lat.
Czy masz ulubione wspomnienie z dzieciństwa?
Mam tylko miłe wspomnienia z dzieciństwa. Piłka nożna…
i piłkę nożną aż do krwawienia z nosa, od wzroku do ślepoty.
To jedno z moich najmilszych wspomnień. To też bardzo dobre wspomnienie, że nauczyłem się grać na gitarze, bo wcześniej umiałem grać tylko na harmonijce ustnej. To tyle w skrócie.
Kiedy byłeś małym dzieckiem, jak wyobrażałeś sobie siebie jako osobę dorosłą?
Taki sam jak wtedy, gdy byłem dzieckiem. Chleb tłusty, papryka czerwona – na tym się wychowaliśmy i do dziś moim ulubionym jest np. tłusty chleb stekowy. Więc pod tym względem niewiele się zmieniłem. (Nazwa)
Skończył 70 lat, życzę mu wszystkiego najlepszego! To wystarczająco dużo czasu, jeśli nie na wszystko, ale wystarczy. Zdecydowanie, aby wyjaśnić pewne rzeczy w danej osobie. Czy jest coś, czego się trzymasz od dawna, ale teraz odpuściłeś?
No cóż, ja na przykład trzymałem się za klamkę tramwaju, bo jak tramwaj jechał, to czasami się trząsł, więc normalne było trzymanie się, ale teraz puściłem. (śmiech) Nawet nie wiem, kiedy ostatni raz jechałem tramwajem. I to samo mam z uchwytem metra...
Czy masz złą cechę, której nie możesz zmienić, ale teraz nauczyłeś się z nią żyć?
Na pewno nie powiem o sobie nic złego, moi nieżyczliwi i tak zrobią to za mnie. Nie muszę ustawiać się w kolejce.
Mogę o sobie powiedzieć tylko dobre rzeczy.
(Nazwa)
Który utwór mógłbyś odtwarzać bez przerwy?
Karnyónét jest pewien.
Która praca przemawia do Ciebie dzisiaj inaczej niż wtedy, gdy byłaś nastolatką lub studentką?
Cechą charakterystyczną dobrego dzieła – czy to sztuki teatralnej, powieści, wiersza czy czegokolwiek innego – jest to, że jest ono zawsze równie dobre. Ponadczasowy. Nieważne na jakim etapie życia się z nim spotyka, zawsze jest on wysokiej jakości. Beethovena czy Bacha można dziś podziwiać tak samo, jak za czasów młodości. Ale mógłbym też wspomnieć o Rameau, który napisał świetną muzykę; mało znane, ale świetne. Teraz na przykład cały czas słucham jego The Gallant Indians, bo jestem uzależniony. Zatem wszystko, co naprawdę dobre, jest ponadczasowe.
Kogo uważasz za swoich największych mistrzów na przestrzeni lat?
To trudne pytanie, bo chyba powinnam wyróżnić kogoś związanego z teatrem, sztukami performatywnymi czy uczelnią... Przyznam, że nie spodziewałam się po tej uczelni aż tak wielu dobrych rzeczy, ale zdecydowanie wyróżniłabym Dezső Kapás, to było wspaniałe spotkanie. Naprawdę bardzo go lubiłem na studiach.
Niekoniecznie miałem na myśli środowisko artystyczne, ale każdą dziedzinę życia.
Och, w takim razie na pewno wymieniłbym Istvána Csurkę.
Powiedzmy, że można go nawet powiązać z uczelnią, bo w czasach, gdy tam byłem, Csurka był uznanym pisarzem i autorem teatralnym. Chodziliśmy na jego próby generalne i występy – było fantastycznie. Za drugim lub trzecim razem przywitaliśmy się jak znajomi, co później przerodziło się w przyjaźń.
To prawda, że bardzo lubiłeś wtedy MIÉP.
Nie kochałem MIÉP, kochałem Csurkę... i kochałem wolność... i kochałem Węgrów.
I nie zmieniło się to do dziś!
Czy z biegiem czasu rozwinąłeś w sobie hobby, o którym nigdy nie myślałeś, że Ci się spodoba?
O tak, zdarzyło się.
I co to jest?
Kocham żeglować. Nigdy nie myślałem, że kiedykolwiek będę żeglował, a gdy życie kazało mi żeglować i tak bardzo mi się to spodobało, to był cud! (Nazwa)
Czy jest w tej branży osoba – aktor lub reżyser – z którą czujesz, że wasze relacje mogłyby być jeszcze lepsze?
Myślę, że jest dobrze tak, jak jest.
Swego czasu byli bardzo atakowani, ponieważ w Újszínház grali wszyscy węgierscy autorzy. Czy to nadal cię boli?
O nie! Nawet wtedy tak naprawdę nie bolało, po prostu cholernie trudno było odeprzeć liczne warczenia. Trudno było się bronić, bo obrona zawsze wskazuje na rodzaj desperacji, ale jeśli się nie bronisz i nie atakujesz, to tak, jakbyś uznał zasadność ataków.
To był cholernie ciężki okres, który może przyprawić o ból ciała i duszy, ale już mam to za sobą.
A mówiąc o węgierskich autorach, kto jest Twoim ulubionym?
Teraz na przykład jestem zakochana w Ferencu Herczegu, jedno z jego dzieł jest lepsze od drugiego. W teatrze niekoniecznie gramy dramaty, na przykład niedawno napisałem sztukę z jego krótkiej powieści Brama życia. Po prostu szaleństwo, świetnie! Więc na razie go wyróżniam, ale Dezső Szabó też bardzo lubię – prędzej czy później napiszę sztukę na podstawie jednego z jego dzieł.
Bardzo lubię także Wassa Alberta. Czarownica z Funtinel to światowy numer jeden.
Kiedyś dużo dubbingował; kogo chciałbyś spotkać wśród aktorów, którym użyczyłeś głosu?
Hmm... może chciałbym poznać Bolesława Polivkę i Jerzego Radziwiłowicza. Poza tym spotkałem Polivkę już wcześniej, ale to było dawno, dawno temu. Jeden z nich jest Czechem, drugi polskim aktorem, bardzo chciałbym ich poznać w każdej chwili.
Jak myślisz, czego najbardziej brakuje na świecie?
Ci wielkoformatowi ludzie, których już nie ma.
Teraz, gdy kryzys przeniknął życie kulturalne, jaki ma to wpływ na Újszínház?
Jak każda inna dziedzina życia kulturalnego. Zmagamy się z brakiem pieniędzy; Na co dzień borykamy się z brakiem dóbr materialnych.
Kiedy ostatni raz udzielałem Państwu dłuższego wywiadu dwa lata temu, mówił Pan o tym, że nie widać żadnych oznak rewolucji, że reżim można zmienić tylko siłą, a my, Węgrzy, nie mamy zbyt dobrych wspomnień z okresu porozumienie pokojowe. Jak myślisz, gdzie obecnie znajduje się zmiana reżimu w życiu kulturalnym?
Widzę, że jest bardzo wcześnie.
Chciałbym również zapytać o sprawy bieżące...
Zamówienie!
Dwa nieszczęśliwe wypadki wstrząsnęły ostatnio środowiskiem teatralnym. Czy coś takiego wydarzyło się w ciągu Twoich lat pracy w zawodzie?
Oczywiście wypadki aktorskie zdarzają się cały czas. Ktoś spada z planu, ktoś zostaje dźgnięty sztyletem, ktoś złamie nogę lub rozerwie głowę w wyniku upadku na scenę. Niestety, takie rzeczy się zdarzają. Teatr to niebezpieczny zawód!
Co sądzisz o rezygnacji Attyli Vidnyánszky’ego?
Moim zdaniem Attila Vidnyánszky bardzo się do tego nadaje
podjąć decyzję o najlepszym sposobie załatwienia tej sprawy.
Niedawno w Katona József Színház wybuchła afera, bo okazało się, że członkom partii DK bilety były 30% tańsze. Co ty na to?
Bez komentarza.
Rzeczywiście?
(śmiech) Naprawdę bez komentarza. Nie mam na ten temat zdania. Nawet nie zauważam, odwracam głowę.
Co sądzisz o tym, że L. Simon László musiał opuścić dyrektora Muzeum Narodowego?
Jestem dość niedoinformowany w tym zakresie. Nie widzę powodów, które spowodowały jego zwolnienie lub umieszczenie go tam. Nie potrafię wypowiadać się na temat czegoś, o czym nie mam wystarczającej wiedzy.
Gdybyś mógł mieć jedno życzenie urodzinowe dla Węgrów, co by to było?
Życzę każdemu tortu Eszterházy!
Wyróżnione zdjęcie: György Dörner, Újszínház (Zdjęcie: Árpád Földházi)
