Borvendég Zsuzsanna: Sieci nadal działają 21-go.

Seria historyka Zsuzsanny Borvendég została pierwotnie opublikowana na stronie internetowej PestiSrácok, ale z pewnością są tacy, którzy ją przegapili. Ale ci, którzy nie przeczytali wszystkich części, powinni przeczytać ją jeszcze raz. Znając cały obraz, czy możemy zrozumieć, jak się tu znaleźliśmy?

Niektóre firmy były skłonne zapłacić ogromne łapówki, aby wejść na zablokowane i głodne rynki węgierskie: podczas gdy żelazna kurtyna odcinała nas od otwartego powietrza Zachodu, chroniła wchodzące tu firmy kapitalistyczne przed konkurencją. Pomyślcie: tutaj nie musieli konkurować o klientów w warunkach wolnorynkowych, tak jak nie musieli podejmować się specjalnych gwarancji jakości, a ponadto sprzęt i przestarzałe technologie, które na Zachodzie były już skazane na złom, znalazły właścicieli za dobre pieniądze.

Zimna wojna polegała przede wszystkim na rywalizacji technologicznej: oba supermocarstwa wiedziały, że zwycięzcą zostanie ten, kto będzie miał wystarczający kapitał intelektualny i materialny, aby opracować najnowocześniejszą broń. Na początku wynik był wątpliwy, gdyż Ameryka była zszokowana sowieckim programem kosmicznym, ale nierówność zasobów ekonomicznych – oczywiście po części również spowodowana nieopłacalnością systemu komunistycznego z instrukcjami planowania – doprowadziła do nieosiągalnej przewagi dla Stanów Zjednoczonych w dłuższej perspektywie.

Walka nasiliła się i – cytując słowa towarzysza Virága – sytuacja uległa eskalacji, więc transfer technologii stał się priorytetem wśród sowieckich celów strategicznych. Ośrodki badawcze i firmy przemysłowe stały się liniami frontu zimnej wojny, gdzie szpiedzy i przechwytywacze toczyli bitwy. Wielki Brat spodziewał się także embarga na zakupy z Węgier, którego jednym z kluczowych pośredników był Narodowy Komitet Rozwoju Technicznego (OMFB).

János Sebestyén wrócił na Węgry po dwuipółletnim pobycie we Frankfurcie, aby uczestniczyć w organizacji szczególnie ważnej i potężnej instytucji. Czas spędzony w RFN był z nawiązką wystarczający, aby skierować działalność biura handlowego na nowy tor, czyli zwiększyć rozpoznanie wojskowe MNWK-2. wpływów, a także nawiązać doskonałe stosunki z zachodnioniemieckimi koncernami przemysłowymi.

Po powrocie Sebestyéna do domu został szefem Sekretariatu Technicznego Narodowego Biura Planowania, skąd koordynował i organizował utworzenie OMFB. Do zadań komisji należało opracowanie programu rozwoju gospodarczego kraju, koordynacja badań i oczywiście pozyskiwanie zaawansowanych technologii. OMFB był jednym z najważniejszych klientów wywiadu techniczno-naukowego , ponieważ znał on zapotrzebowanie firm przemysłowych i różnych instytutów na import niezbędnych do rozwoju narzędzi i know-how, które komisja przekazywała tajnym służbom.

Ale jako klient był zaangażowany nie tylko w nabywanie technologii objętych embargiem, ponieważ w wielu przypadkach sam miał bezpośredni dostęp do zabronionego sprzętu, schematów, opisów technicznych itp. dzięki swojej rozległej sieci kontaktów. OMFB była quasi przykrywką dla wywiadu.

Sebestyén zebrał już ważne informacje podczas swojej misji w Niemczech. Według jego kolegów z Frankfurtu negocjował z niemieckimi firmami z bardzo dobrymi wynikami, generalnie uzyskując całą dokumentację techniczną, którą uważał za ważną. Na przykład przypisuje mu się również uzyskanie technologii prostowników krzemowych, która została uznana za jeden z najsurowszych produktów objętych embargiem. Ale znaczenie jego sieci kontaktów, z jego własnego punktu widzenia, nie polegało na możliwości obejścia listy COCOM, ale na zawieraniu kooperacji biznesowych. Niektóre firmy były skłonne zapłacić ogromne łapówki, aby wejść na zablokowane i głodne rynki węgierskie: podczas gdy żelazna kurtyna odcinała nas od otwartego powietrza Zachodu, chroniła wchodzące tu firmy kapitalistyczne przed konkurencją. Pomyślcie: tutaj nie musieli konkurować o klientów w warunkach wolnorynkowych, tak jak nie musieli podejmować się specjalnych gwarancji jakości, a ponadto sprzęt i przestarzałe technologie, które na Zachodzie były już skazane na złom, znalazły właścicieli za dobre pieniądze.

Mogli rozszerzać się niemal bez najmniejszego ryzyka na rynku chronionym przed niechcianymi „najeźdźcami” przez siły zbrojne państwa totalnego. Nic dziwnego, że chętnie płacili łapówki tym, którzy im to wszystko umożliwili . W tym czasie wielkie międzynarodowe koncerny zapoczątkowały w naszym kraju „nowoczesny kolonializm”, – ortodoksyjni ideolodzy marksistowscy z pewnością mieli w tym rację.

Sebestyén i jego współpracownicy „stworzyli fundację dzięki swoim kontaktom podczas pobytu we Frankfurcie, aby w przyszłości zapewnić wejście i dalsze wzmocnienie różnych spółek z kapitałem zachodnioniemieckim na rynku węgierskim”. – czytamy w ustaleniach ówczesnego kontrwywiadu. OMFB dysponował znacznym budżetem, który co roku był zwiększany. Do 1973 roku dysponowały one rocznym budżetem w wysokości 300 mln HUF i 5 mln USD, co dawało szerokie możliwości wyboru partnerów handlowych i zakupu potrzebnych technologii.

Preferowane firmy zachodnioniemieckie

Uwagę bezpieczeństwa państwowego nie umknęło to, że niektórzy partnerzy byli faworyzowani podczas kooperacji przemysłowych i transakcji handlowych: „Po tym, jak zachodnioniemieckie firmy, z którymi były w kontakcie od Frankfurtu, nieustannie się zgłaszały, pod kierownictwem Sebestyéna starano się przede wszystkim popieramy oferty tych firm, zwłaszcza w przypadku identycznych warunków technicznych i ekonomicznych."

W czasie swojej kadencji – aż do przejścia na emeryturę w 1988 r. był wiceprezesem OMFB – włożył wiele energii w zwiększenie importu zachodnioniemieckich produktów przemysłowych. Według raportu „pomimo tego, że unikał handlu zagranicznego, bardzo aktywnie uczestniczy w różnych negocjacjach handlu zagranicznego, regularnie podróżując do krajów zachodnich, gdzie samodzielnie zawiera umowy handlowe. Sebestyén utrzymuje kontakt z kilkoma starszymi przedstawicielami handlu zagranicznego i przemysłu. Poprzez te relacje potwierdza swoje pomysły związane z handlem zagranicznym”.

Były nazista Hoffmann wielokrotnie otrzymywał „ucho”.

Oczywiście wszystko to należało do obowiązków Sebestyéna, ponieważ najłatwiejszym sposobem zdobycia produktów objętych embargiem było zawieranie umów handlowych.

Większość zachodnich firm była też otwarta na obejście zakazu wprowadzonego przez władze USA, zwłaszcza że lista COCOM podniosła ceny, co oznaczało, że ten sam produkt prawdopodobnie mógłby być sprzedawany drożej w bloku wschodnim niż w wolnym świecie. Sebestyén nie pozostawił jednak konkurencji ofert przypadkowi. Ujawniał informacje w sposób nieformalny, dzięki czemu dawał wyselekcjonowanemu wcześniej partnerowi przewagę.

Już podczas pracy we Frankfurcie nawiązał pełne zaufania relacje z kierownictwem firmy Siemens, której przejęcie rynku na Węgrzech przez lata ułatwiał. W pierwszych latach Emil Hoffmann , którego nazistowska przeszłość i zimnowojenne przygody w tajnych służbach były często czytane we wcześniejszych częściach tej serii. Hoffmann otrzymywał również od OMFB poufne informacje gospodarcze o krajach KGST, z którymi następnie „handlował” na szpiegowskim polu bitwy. Udostępnione przez Hoffmanna dane KGST prawdopodobnie odegrały ważną rolę w promowaniu krajów bloku wschodniego wśród zachodnich firm , ale części manipulacyjnych przecieków, które dotknęły konkurencję firm przemysłowych, z pewnością towarzyszyły straty finansowe.

To nie przypadek, że funkcjonariusze policji politycznej z coraz większą podejrzliwością obserwowali otoczenie Sebestyéna, ale wciąż nie mogli tknąć potężnego inżyniera, mimo że robili wszystko, by odsunąć na bok wiceprezesa OMFB. W tym miejscu można słusznie zadać pytanie, kiedy organizacja terrorystyczna państwa partyjnego stała się niezłomnym stróżem prawa i przyzwoitości, ale przypuszczalnie tak nie było.

Sebestyén pomógł mieszkańcom MNVK-2

Sebestyén zajmował zbyt wysokie stanowisko, by jakakolwiek tajna służba wykorzystała go jako członka zorganizowanej siatki operacyjnej, ale wiemy na pewno, że we Frankfurcie wyświadczył poważną przysługę MNWK-2, zatrudniając swoich zwycięzców (tj. „agentów”) w oddziale. Z tego można mocno podejrzewać, że mógł być bardziej zaangażowany w rozpoznanie wojskowe niż w Szefa Głównej Grupy Bezpieczeństwa Państwowego BM.
Między obiema organizacjami istniała swego rodzaju rywalizacja, az dokumentów można też wyczytać, że kontrwywiad BM dokładał wszelkich starań, aby uniemożliwić siatkę korupcyjną, która zaczęła się rozwijać w związku z wywiadem wojskowym od lat 60. XX wieku. W rzeczywistości w związku z obserwacją Hoffmanna dotarli do kręgów Sebestyéna i podejrzanej polityki biznesowej OMFB, ale tutaj zderzyli się z murami.

Osiągnęli tak wiele, że eks-nazistowski dziennikarz-biznesmen został wyrzucony z kraju w połowie lat sześćdziesiątych, ale nie dotarli do kierownictwa komitetu. Do połowy lat siedemdziesiątych próbowano zebrać obciążające dane dotyczące podejrzanych o korupcję biznesów Sebestyéna, ale ostatecznie skazano tylko dwóch jego bezpośrednich współpracowników. (Piszę o nich w dalszej części).

Walka AEG z Siemensem

Tak więc Sebestyén mógł kontynuować swoją pozornie wątpliwą politykę biznesową pod ochroną państwa partyjnego. Jej najważniejszym partnerem był Siemens. Wywarł silną presję na zagraniczne firmy handlowe, aby kupowały produkty Siemensa, a konkurentów niemieckiej firmy, takich jak AEG, która również zamierza otworzyć się na rynki wschodnie, postawił w niekorzystnej sytuacji, ujawniając informacje stanowiące tajemnicę handlową, którymi manipulował negocjacje cenowe .

 

W 1961 roku, jeszcze przed oficjalnym powołaniem OMFB, dyrektor firmy AEG, Klaus Lieske , publicznie oświadczył, że ich oferta jest znacznie korzystniejsza niż ta, którą ostatecznie zawarła z Siemensem jedna z węgierskich firm przemysłowych, więc następnym razem zrobią wszystko, by obalić Jánosa Sebestyéna – który według nich stał za manipulacjami – oferując węgierskiemu partnerowi jeszcze większe rabaty. Tak czy inaczej, nie osiągnęli przełomowego wyniku, nie mogli znacząco zmniejszyć monopolu Siemensa.

Już dwa lata później możemy przeczytać w raporcie, że przedstawicielom AEG udało się również znaleźć insidera, który podzielił się z nimi informacjami uznanymi za tajemnicę handlową, dzięki czemu dowiedzieli się, że ich oferta jest już tańsza od oferty Siemensa, więc zostali nie były skłonne do oferowania dalszych rabatów stronie węgierskiej, a nawet musiały zmierzyć się z faktem, że w niektórych przypadkach nałożono na nich znacznie surowsze warunki niż te, których oczekiwali od konkurenta. Walka o przejęcie rynku przez Siemensa wywołała poważne burze w kierownictwie partii i rządu.

Źródło: PestiSrácok

Autor: historyk Zsuzsanna Borvendég

(Obraz nagłówka: ÁBTL)