Z mieszkającym w Niemczech węgierskim lekarzem Gáborem Túri rozmawialiśmy o historii jego emigracji związanej z katastrofą w Czarnobylu, świecie niemieckiego „białego chleba”, utraconym pluralizmie mediów oraz o tym, że jedzenie robaków nie jest przede wszystkim problematyczne ze względu na niesmak. Wywiad przeprowadzony przez Szilvię Polgári.
Kiedy i dlaczego zdecydowałeś się na emigrację?
w 1986 r., ale tę decyzję poprzedziły inne decyzje, z których pierwszą była decyzja o zostaniu lekarzem lub artystą. Grałem na pianinie, śpiewałem w chórach, a to, że mogłem występować za granicą, było wtedy wielką sprawą. Miałem szczęście, że mogłem występować ze swoim chórem jeszcze na Akademii, mogłem poznać Zoltána Kodály'ego; to są bardzo miłe wspomnienia
Ukończyłeś uniwersytet na Węgrzech?
Tak, w Budapeszcie. Potem przyszła druga decyzja, czy zostać pediatrą, czy lekarzem rodzinnym? Najpierw pracowałam w Mosonmagyaróvár, na oddziale noworodkowym, potem zdecydowałam się zostać lekarzem rodzinnym. Byłem bardzo zainteresowany tym, jak to jest podążać za kimś od narodzin do śmierci. W ten sposób trafiłem obok Dunaújvárosa jako lekarz okręgowy w dużej wiosce iw końcu zostałem wiodącym lekarzem okręgowym. Mniej więcej w tym czasie powstało Towarzystwo Naukowe Węgierskich Lekarzy Ogólnych, do którego również dołączyłem. Zostałem mianowany sekretarzem miasta i okręgu, następnie zastępcą sekretarza powiatu Fejér, aw końcu zostałem tam sekretarzem młodych lekarzy. Redagowałem gazetę, wtedy, na początku lat osiemdziesiątych, to też było wielkie słowo, bo na wszystko trzeba było mieć pozwolenie, ale otrzymałem wsparcie od miejscowego zarządu wsi. Ale były też głosy negatywne, bo nie zapomniałem o historii pochodzenia, Székelych czy stosunkach węgiersko-awarskich, a poza tym czytałem swoje pisma, we wsi miałem coraz więcej uczniów i nie wszystkim się to podobało . Tym bardziej nieprzyjemne było to, że zorganizowałem wśród powiatowych lekarzy okręgowych zbiórkę pieniędzy na budowę Teatru Narodowego, a następnie zaniosłem zebrane pieniądze do Hildy Gobbi. Wtedy mój autorytet eksplodował w oczach kierownictwa politycznego, ale szczyt osiągnął w 1986 roku, po katastrofie w Czarnobylu.
Co się stało?
Węgierska polityka, w tym prasa, nie podała żadnych informacji o tragedii, nazywano to zagranicznymi wiadomościami grozy, ale ja słuchałem niemieckich radiostacji i dowiedziałem się z nich, jakie izotopy są w chmurze, więc zacząłem podawać jod moim pacjentom z pomoc tamtejszego farmaceuty.
Niedługo potem przyszedł telefon z policją i powiedział mi, żebym więcej się nie buntował, bo to jest działalność antypaństwowa.
Po pewnym czasie zostali zmuszeni do przyznania się do tego, co się stało.
Mniej więcej tydzień później tak, ale z medycznego punktu widzenia decyzja musiała zostać podjęta wtedy, bo gdybym później podał naturalny jod, to nie miałoby to większego sensu.
Czy to był główny powód odejścia?
To i jeszcze jedna historia. Nasze Koło Naukowe miało spotkanie w centrum partyjnym w Budapeszcie, gdzie mogłem wygłosić krótkie przemówienie, w którym skrytykowałem gratyfikację i poprosiłem o jej zniesienie. Powiedziałem, że parasolvency jest upokarzające zarówno dla pacjenta, jak i dla lekarza. Dla tego ostatniego w tym sensie, że choć na początku może się z tego cieszyć, to potem rozwija się warunkowy odruch oczekiwania i zaczyna kategoryzować pacjentów, w zależności od tego, kto ile daje.
Na jego wydanie mamy tylko czterdzieści lat.
Lepiej późno niż wcale. Ale w siedzibie partii, gdy przedstawiałem swoją propozycję, wszedł János Kádár z papierosem w dłoni i usłyszał, jak mówię, że należy podnieść pensje lekarzy, bo są tak niskie, że walczą o napiwki. Jednak ci, którzy zaakceptują to później, powinni zostać wykluczeni z zawodu na rok.
Jaka była reakcja?
Kádár wstał i powiedział, że „widzę, że zachodni wiatr też tu przyszedł”, po czym wyszedł. Tydzień później dostałem telefon z komitetu małżeństwa Dunaújváros, mimo że nie byłem członkiem partii, z pytaniem, o czym mówię, czy powinienem dołączyć do partii. Odmówiłem, mówiąc, że nie jestem do tego wystarczająco dojrzały.
Co czekało na Ciebie w Niemczech?
Ponieważ pochodzę z Budafoki, a jeden z moich dziadków ze strony matki pochodzi ze szwabskiej rodziny z Banát, myślałem, że dam radę się dopasować, ale byłem bardzo rozczarowany, stanąłem przed faktem, że Niemcy stali się narodem całkowicie wykorzenionym . Już wtedy chcieli być obywatelami świata, zapominając o własnej historii. Ale doświadczyłem tego nie tylko na polu politycznym, ale także w sztuce.
Gdzie pracowałeś?
W szpitalu na początku bez wynagrodzenia, ale miałam prace dorywcze, dwójkę dzieci trzeba było nakarmić. Następnie naturalizowałem dyplom, zdałem ogólne badanie lekarskie i otworzyłem własną praktykę we Frankfurcie w 1989 roku. Prywatna praktyka. Ale niemiecka opieka zdrowotna nie jest tak doskonała, jak wielu ludzi myśli. Budżet jest ściśle określony, określa się, jak długo każde badanie musi być przeprowadzone i jaka jest opłata.
Jak zrozumiałeś, że wykorzenienie było obecne także w sztuce?
Dla mnie sztuka zawsze oznaczała piękno i wygodę. Pozwolę sobie zacytować Carstena Brosdę, hamburskiego senatora ds. kultury, który w 2017 roku, kiedy został wybrany, powiedział, że „kultura powinna odstraszać, powinna przedstawiać twardą i okrutną rzeczywistość”.
Trzy lata później powiedział, że „sztuka może zadawać ból… Przy całej swojej brutalności musi pokazywać, że coś jest nie tak”, a ten polityk SPD dodał, że „protest środowisk prawicowych obrażał teatry czy społeczno-kulturalne instytucji jest niebezpieczne dla wolności sztuki. Te prawicowe grupy próbują wnieść pewne zrozumienie tożsamości narodowej do sztuki i kultury… tak, aby kultura mogła naprawić coś, czego być może nie jest w stanie naprawić…”.
W 2020 roku powiedział wtedy: „Sztuka nie musi być neutralna, więc postulat AfD, by sztuka była neutralna, musi zostać odrzucony…” I nawet do tego dodał lewicowo-liberalny pomysł, że
„pragnienie uniemożliwienia swobodnej wypowiedzi poprzez zakazanie i tłumienie myśli, wypowiedzi lub wydarzeń jest przerażające”.
Rzeczywistość jednak pokazuje coś przeciwnego, ponieważ właśnie z powodu liberalnej lewicy nie można swobodnie mówić, do tego stopnia, że nawet niemieccy komicy tylko od czasu do czasu odważają się poruszać drażliwe tematy.
Co fragmentaryzacja sztuki oznacza w praktyce?
Niedawno widzieliśmy na przykład Jezioro łabędzie Czajkowskiego w wykonaniu Królewskiego Baletu Duńskiego. I to mnie zszokowało. Wykonawcy przebrani za kaczki tańczyli chodząc na piętach, a następnie podczas słynnej sceny miłosnej, stojąc naprzeciw siebie i poruszając biodrami, „porozumiewali się” na scenie. Myślę, że to właśnie oznacza dezintegracja.
Nie poszedłeś do polityki?
Nie, poza kilkoma artykułami fachowymi. W moich oczach ten kraj stracił grunt pod nogami i przeraża mnie, jak stronniczy jest w stosunku do innych punktów widzenia. Gdy tylko polityk – czy to z Linke, czy z AfD – przemówi jak biały kruk i powie coś sensownego, od razu zostaje napiętnowany jako faszysta lub antysemita.
Ta ostatnia etykieta jest absolutnie obowiązkowa, jeśli chodzi o oczernianie, ponieważ nikt nie odważy się stawić jej czoła, a jeśli już, to antysemityzm jest postrzegany jako uzasadniony.
Jak społeczeństwo sobie z tym radzi?
Praktycznie podzieliła się na dwie części. Dla zwykłego przykładu byłem właśnie u fryzjera, miły stary Niemiec i podczas oczekiwania panowie rozmawiali tylko o tym, co usłyszeli w telewizji. Sytuacja wygląda inaczej twarzą w twarz, a potem mówią ci, co naprawdę myślą. Ci ludzie to tchórze. Pięć lat temu w naszym małym miasteczku było czterech fryzjerów, teraz mnożą się jak grzyby po deszczu, ale wszyscy to Turcy lub Arabowie. Jednak Niemiec nie idzie z nimi.
Ale tam, jak w stambulskiej kawiarni, wyrażają już swoje zdanie, dość głośno. Niemiec nie odważy się zrobić tego publicznie.
Jak długo to będzie trwało?
Mam poufnych znajomych, mówią, że Niemiec nie jest tchórzem, ale trochę wytrzymuje i wybucha. Czy tak się stanie, czy nie, nie wiem, ale to, co robią Scholz, Habeck czy Annalena Baerbock, nie jest normalną rzeczą. Kiedy prawicowy polityk wypowiada się w Bundestagu, otrzymuje jedynie śmieszne odpowiedzi od partii rządzących.
A co z niemiecką gospodarką z bliska?
Od 1 lipca emerytury wzrosną o 3,5 proc., a na wschodzie o 4,5 proc. Z drugiej strony inflacja, choć oficjalnie tylko 7-8 proc., w rzeczywistości jest znacznie wyższa. Podam konkretny przykład, doświadczamy tego na własnej skórze. W zeszłym roku wydaliśmy na żywność 826 euro w pierwszym kwartale, czyli przed wojną, co w drugim kwartale było 1342 euro, więc już zacisnęliśmy pasa, więc w skali roku z 5000 wyszło 6500 euro, czyli wzrost o 30 procent. Media dla naszego 100-metrowego mieszkania wzrosły z 315 euro do 515 euro miesięcznie, co stanowi roczny wzrost o 2400 euro, czyli o 63 procent, ale nie obejmuje to elektryczności i telefonu.
Słychać było głosy, że ubożenie niemieckich emerytów to świadoma polityka Zielonych. To prawda?
Nie wiem. Zieloni ścigają amerykańskich Zielonych i nie mogę nawet założyć, że na przykład Annalena Baerbock może intelektualnie pojąć, co robią krajowi. Był na swoim stanowisku dopiero od trzech dni, kiedy zaprosił Jennifer Lee Morgan, amerykańską działaczkę na rzecz ochrony środowiska, która wcześniej kierowała Greenpeace International i od tego czasu Morgan jest sekretarzem stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych w Berlinie i specjalnym przedstawicielem ds. międzynarodowa polityka klimatyczna. Ale nie był nawet obywatelem Niemiec! Zostały one jednak zgermanizowane w trybie przyspieszonym. Silne wpływy Zielonych w Niemczech można doszukiwać się właśnie w takich przyczynach.
A co z imigrantami?
Żyją jak Marci Hevesen. Otrzymują również Hartz-IV, znany również jako zasiłek dla bezrobotnych-2 lub pomoc społeczna, ale od 1 stycznia tego roku został przemianowany na „dochód obywatela” (Bürgergeld), aby brzmiał lepiej. Samotna osoba otrzymuje 502 euro, jej partner, który również jest pełnoletni, 451 euro. Po dzieciach, w zależności od ich wieku, otrzymują 318-420 euro na osobę,
rodzina z trójką dzieci otrzymuje w ten sposób świadczenie w wysokości ponad 2000 euro. Natomiast emeryt otrzymuje 1000-1200 euro, np. moja żona, która całe życie pracowała w służbie zdrowia, łącznie 650 euro.
Czy to nie jest upokarzające dla Niemców?
Oczywiście! Nie mówią o tym otwarcie. A to nie wszystko, jako dodatek państwo płaci za wynajem mieszkania, ogrzewanie, jeden dojazd do domu rocznie, składki sportowe i klubowe, korepetycje, wyposażenie szkoły, bilet miesięczny, który we Frankfurcie np. 162 euro, więc to nie jest mała kwota, wycieczki klasowe i tak dalej.
Behzad Karim Khani, irański pisarz mieszkający w Niemczech, zauważa, że „my, migranci, jesteśmy spadkobiercami tego kraju”. Co na to Niemcy?
Tutaj nie zrobiło to wielkiego rozgłosu, ale wie o tym każdy, kto zajmuje się tym tematem. A to, że odziedziczą kraj, jest jasne, ponieważ niemieckie rodziny mają średnio półtora dziecka i jeden lub dwa psy. Ale jeśli pójdziemy do centrum administracyjnego powiatu, obok matek, które pchają wózki, spaceruje 4-5 dzieci. I żaden z nich nie jest rodowitym Niemcem. W świetle tego oblicz, kogo iw jaki sposób wspiera państwo. Więc te rzeczy powodują ogromne napięcie.
Dlatego „białego chleba” nie trzeba eliminować, jak przewiduje Axel Steier, założyciel i prezes Lifeline – który sam jest Niemcem – ponieważ same się wyczerpią.
Khani: Migranci odziedziczą Niemcy po tym, jak wymrze ich populacja
Na przykład Özdemir, minister gospodarki, jest pochodzenia tureckiego i mówi o konieczności ograniczenia produkcji mięsa. To fajny, ekologiczny pomysł, ale na które mięso według ciebie wpływa w największym stopniu, 40 proc.?
Świnia?
Dokładnie. Ponieważ nie są postrzegani przychylnie w rodzinach muzułmańskich. W ten sposób niemal zmuszają ludność chrześcijańską do jedzenia innych rodzajów mięsa, lub w przypadku robaków, które mielone są na mąkę i różnego rodzaju makarony.
A jestem temu skrajnie przeciwny, przede wszystkim ze względu na chitynę, której nasz układ pokarmowy nie jest w stanie strawić. Potrzebne byłyby badania, aby zobaczyć, jakich długotrwałych skutków ubocznych możemy się spodziewać.
Z mojej strony pewne jest, że nie będę jadł robaków, chociaż faktem jest, że w krajach Dalekiego Wschodu uważa się to za ustalony zwyczaj żywieniowy, ale że nie jedzą tego, jest pewne. Jednak jest dla mnie niezrozumiałe, dlaczego nasza kultura musi przestawić się na jedzenie robaków i robaków. Powinniśmy raczej poprawić jakość mięsa i jeść znacznie mniej.
A co z mediami?
W Niemczech różnorodność mediów praktycznie zniknęła. Być może zainteresowany może dowiedzieć się o innych opiniach w gazetach internetowych, a ironią jest to, że główny nurt zarzuca prasie węgierskiej to, co oni sami popełnili przeciwko wszechstronności informacji. Stanowisko Udo Ulfkotte, który był dziennikarzem Frankfurter Allgemeine Zeitung i został z niej usunięty, a następnie opublikował swoją książkę „Gekaufte Journalisten” (Kupieni dziennikarze), jest bezsporne. Według niego „gazety manipulują nami dla dobra potężny."
W każdym razie, jeśli nastąpi zmiana, to prawdopodobnie wyjdzie ona ze strony byłej NRD, bo oni wciąż potrafią czytać między wierszami.
Zachodniemu Niemcowi jest wygodnie, bo pieniądze dziedziczy, nie zarabia, podróżuje i nie ma nic wspólnego z polityką. Chce jednak powiedzieć, co powinno się stać w Europie z moralnego punktu widzenia. Goethe miał rację, kiedy powiedział, że „nikt nie jest tak beznadziejnie zniewolony jak ci, którzy błędnie myślą, że są wolni”.
