Powodem jest pakt Ribbentrop-Mołotow, który został podpisany właśnie tego dnia, 23 sierpnia 1939 r.

Stalinowski Związek Radziecki i hitlerowskie Niemcy podpisały pakt o nieagresji, który wstrząsnął całym światem tuż przed wybuchem II wojny światowej. Przywódca radziecki Józef Stalin zdecydował się na porozumienie, które pogrążyło ruch komunistyczny w moralnym kryzysie, po niepowodzeniu negocjacji z mocarstwami zachodnimi w sprawie wzajemnych gwarancji bezpieczeństwa, a Armia Czerwona, osłabiona czystką generałów, prowadził wojnę z Japonią na Dalekim Wschodzie.

Kompromis był również do przyjęcia dla niemieckiego Führera, Adolfa Hitlera, który już wcześniej zdecydował się na napaść na Polskę, a następnie Europę Zachodnią, dzięki czemu mógł bez przeszkód przeprowadzić agresję.

Dokument podpisany przez sowieckiego ludowego komisarza spraw zagranicznych Wiaczesława Mołotowa i niemieckiego ministra spraw zagranicznych Joachima von Ribbentropa w Moskwie 23 sierpnia 1939 r. w obecności Stalina wszedł w życie natychmiast. W dziesięcioletnim porozumieniu składającym się z siedmiu artykułów strony zobowiązały się do wstrzymania się od głosu

„przed wszelkimi wzajemnymi aktami przemocy, wszelkimi aktami agresji i wszelkimi atakami, czy to osobno, czy w porozumieniu z innymi mocarstwami”.

Traktat zawierał także tajną klauzulę dzielącą Europę Wschodnią na strefę interesów niemiecką i radziecką, a po wybuchu wojny na tej podstawie nastąpił podział terytorialny. Związek Radziecki zaprzeczał istnieniu tajnego protokołu dodatkowego, którego tekst został opublikowany na Zachodzie już w 1946 roku, aż do pierestrojki Gorbaczowa.

Wszystko to tylko opóźniło konfrontację: Hitler, gdy nie groziło mu już niebezpieczeństwo wojny na dwa fronty, 22 czerwca 1941 roku zaatakował Związek Radziecki bez wypowiedzenia wojny, a pakt Ribbentrop-Mołotow wygasł.

Nazistowska III Rzesza została zniszczona w 1945 roku, ale w krajach Europy Wschodniej i Środkowej, które znalazły się w sowieckiej sferze interesów, powstały dyktatury komunistyczne, które istniały w różnych formach i przy użyciu różnych metod ucisku aż do zmiany reżimu, która nastąpiła w początek lat 90.

W czerwcu 2008 roku na międzynarodowej konferencji zatytułowanej „Świadomość Europy a komunizm”, która odbyła się w Pradze, były prezydent Czech Václav Havel powiedział: Europa ponosi niezwykłą odpowiedzialność za nazizm i komunizm, dwa systemy totalitarne, które powstały na tym kontynencie. Uczestnicy spotkania, a następnie we wrześniu przedstawiciele Parlamentu Europejskiego (PE) Węgier, Estonii, Wielkiej Brytanii, Niemiec i Łotwy zaproponowali, aby 23 sierpnia, dzień podpisania paktu Ribbentrop-Mołotow, uznać za dzień pamięci ofiar reżimów totalitarnych.

PE przyjął uchwałę w tej sprawie w kwietniu 2009 r. 10 czerwca 2011 r. podczas ostatniego spotkania w ramach węgierskiej prezydencji w UE ministrowie sprawiedliwości Unii Europejskiej z inicjatywy Polski, Węgier i Litwy we wspólnej rezolucji uczcili pamięć ofiar zbrodni popełnionych przez reżimy totalitarne.

W dokumencie przypomniano o dniu pamięci ofiar reżimów totalitarnych i zwrócono się do państw członkowskich o rozważenie, w jaki sposób powinno przebiegać upamiętnianie w świetle historii i specyfiki ich własnych krajów.

Po raz pierwszy Dzień Pamięci odbył się w 2011 roku. Na konferencji na szczeblu rządowym UE, która odbyła się w stolicy Polski, Warszawie, kolejny prezydent UE zgodził się na utworzenie wielonarodowej sieci badań nad systemami totalitarnymi. Porozumienie osiągnięte na inauguracyjnym spotkaniu Europejskiej Platformy Pamięci i Sumienia w Pradze w październiku 2011 roku podpisało 19 instytutów z 13 krajów, a Węgry są reprezentowane we współpracy przez Muzeum Domu Terroru.

W 2012 roku liderzy europejskich instytucji pamięci podpisali w Budapeszcie wspólną deklarację o utworzeniu europejskiego muzeum, którego zadaniem jest prezentowanie funkcjonowania i zbrodni systemów komunistycznych, narodowosocjalistycznych i innych systemów totalitarnych.

W czerwcu 2018 r. premier Viktor Orbán odsłonił pomnik ofiar okupacji sowieckiej (dyktatury komunistycznej) w Óbudie. W 2019 r. w Dniu Pamięci w kilku europejskich stacjach telewizji publicznej wyemitowano filmy krótkometrażowe zrealizowane z inicjatywy warszawskiej Europejskiej Sieci Pamięci i Solidarności (ENRS), przypominające losy ofiar przemocy i prześladowań popełnianych w imieniu Europy reżimów totalitarnych, z których jedna była najmłodszą ofiarą rewolucji węgierskiej 1956 r., Przywołał pamięć Pétera Mansfelda.

Ma7.sk

Wyróżnione zdjęcie: Instytut Badań Historycznych Veritas