W dzielnicy pałacowej Budavári otwarto wspaniałą plenerową wystawę fotograficzną zatytułowaną Opowiadania ze stołu – świąteczne posiłki z Markiem Borbásem.
Pod koniec roku nigdy nie jest łatwo zwolnić tempo i nastawić się na wakacje, tak było w zeszłym roku i tak będzie również w przyszłym roku. Rytm życia starych ludzi na pewno zostawiliśmy za sobą, ale jeśli pójdziemy na Zamek Królewski w Budzie i obejrzymy plenerową wystawę fotograficzną Mesél az astal – Festyny z Marcsem Borbásem przy grzanym winie w Csikós Udvar, tam to duża szansa, że zrozumiemy coś o życiu i nabierzemy ochoty, aby w tym roku spojrzeć na nadchodzące wakacje trochę inaczej.
Marcsi Borbás nie wie, jakie smakołyki gromadzono w spiżarni na tygodnie przed Bożym Narodzeniem, a nawet na tygodnie przed Adwentem, bo szukał pochodzenia tych zwyczajów. A konkretnie nie wie tego tylko dlatego, że ma za sobą ogrom wiedzy i pracy kolekcjonerskiej, której dokonał na terenie całego Kotliny Karpackiej – jednak to, co jest w tej wiedzy najbardziej godne pozazdroszczenia i jego podejście do jedzeniem jest to, że widział już te zwyczaje.
W ten sposób jego dziadkowie przygotowywali się do wakacji, a on zapamiętał te tradycje, zachował je i teraz przedstawia nam je poprzez 36 dużych obrazów.
W śnieżnym deszczu pod koniec listopada, kiedy było się przemoczonym do suchej nitki, a buty były pełne wody, nikt nie miałby ochoty spędzać długich minut w błocie pośniegowym. To, że kilkadziesiąt zainteresowanych osób zrobiło to podczas otwarcia plenerowej wystawy fotograficznej Mesél az astal – Uroczyste posiłki z Marcsem Borbásem, to tylko zasługa Marcsiego Borbása, który z takim entuzjazmem, z takim oddaniem i miłością opowiada o jedzeniu pokazanym w o zdjęciach io najważniejszych kwestiach życia poprzez jedzenie, których wszyscy słuchali z otwartymi ustami.
Byli dumni ze swojej otyłości
Zdjęcia przedstawiają nie tylko tradycyjne potrawy świąteczne, takie jak galaretka, gołąbki, zupa rybna, budyń miodowy, smażony karp, rétes, gerbó czy bajgle, ale także ludzi, którzy za nimi stoją i całą historię kultury. Dlaczego te gołąbki „batyuk” – czasem wielkości dłoni – były tak przezroczyste, że czasem w bok przebijało się ziarenko ryżu albo kawałek mięsa?
No cóż, bo wtedy jeszcze uprawiano kapustę o cienkich liściach, której dzisiaj się nie uprawia, bo nie warto.
W przypadku ciasta francuskiego ciasto francuskie trzeba było wyjąć w odpowiednim czasie, a ponieważ pieczenie ciasta francuskiego to trudne zadanie, jeśli ktoś dobrze sobie poradził z tymi ciastami, mógłby być dumny, bo pokazało to swoje umiejętności jako gospodyni domowej – Marcsi jest również dumna ze swojego ciasta francuskiego pokazanego na zdjęciu. I tak przez cały rok trzeba było zbierać jajka, orzechy i maki, ale na Boże Narodzenie zachowywano też kilka kiści winogron i kilka melonów: konserwowanie było odrębną nauką, a jednocześnie trzeba było aby przewidzieć cały proces i kiedy nadejdzie na to czas.
Mały błąd na zdjęciu
Osobną kategorię stanowią postne potrawy adwentowe: prosta zupa fasolowa z mlekiem, oprócz tego, że jest bardzo smaczna, opowiada historię o tym, jak nawet w dni bezmięsne musieli przyjmować jak najwięcej białka w swojej pracy. Marcsi może opowiadać z niesamowitą wiedzą na temat fizjologicznego działania tradycyjnej żywności, jakie kwasy i olejki eteryczne zawiera np. mak: nasi przodkowie znali dobroczynne działanie z doświadczenia.
Wszystko miało określony porządek i porządek ten nie był odczuwany jako przymus, ale jako siła podtrzymująca.
Kobiety wiedziały, kiedy muszą się zebrać, aby podać ciasto, do tego miały specjalny obrus, który służył tylko do tego celu. Ten obrus zrobił się tłusty, ale można go było gotować tylko w gorącej wodzie, nie można było go dotykać żadnym detergentem, bo wtedy jego zapach również przeniknąłby do ciasta. Ręce kobiet nie mogły się zatrzymać podczas wałkowania ciasta, bo wtedy w cieście od razu zaczęły robić się dziury: dobrze to ilustruje zaprezentowany obraz, bo pokazuje, że skoro dłoń Marcsiego zatrzymała się na potrzeby zdjęcia, w cieście też powstały dziury. Jeśli przyjrzysz się uważnie, możesz znaleźć ten mały błąd.
Stół opowiada historię plenerowej wystawy fotograficznej Świąteczne jedzenie z Marcsem Borbásem / Zdjęcie: Várkapitányság
W tytule Mesél az astal... jest też napisane, o czym te obrusy mogłyby opowiedzieć historię, ale w Boże Narodzenie pięknie szydełkowane, haftowane, ozdobne świąteczne obrusy również nabrały znaczenia, a babcia, która je robiła i szyła, wiedziała dokładnie że w Święta Bożego Narodzenia wszystko się układa.
Myśli gospodyń domowych
Według József Vinkó, redaktora naczelnego magazynu gastronomiczno-kulturalnego Magyar Konyha, w swoim przemówieniu inauguracyjnym podkreślił ten porządek życia.
Marcsi Borbás od lat praktycznie szuka utraconej harmonii i przywraca ją do naszego życia, jeśli mu na to pozwolimy.
Kiedy jeszcze wiedzieliśmy, jakie zwyczaje wiążą się z jakim dniem w kręgu bożonarodzeniowym, po co powstało krzesło Luca, co można wiązać ze świętem Andrzeja lub Objawieniem Pańskim. Marcsi opowiada to wszystko profesjonalnie i autentycznie.
Widok pięknie przygotowanego jedzenia u każdego wywołuje przyzwyczajenia własnego domu, Krisztina Sikota, zastępca dyrektora generalnego ds. turystyki, kultury i komunikacji Várkapitányság Nonprofit Zrt., opowiedziała o swoich doświadczeniach jako praktykującej gospodyni domowej, która na przykład uwielbia gotować , na otwarciu wystawy. Według nich, choć starannie nakryty stół i przygotowanie świątecznych posiłków zajmuje dużo czasu, to jednak osobom zgromadzonym wokół stołu wysyłamy sygnał, że są dla nas ważni, bo sami przygotowaliśmy wszystko, co zostało na stole ustawione. z miłością, nie spiesząc się.
Cechą szczególną wystawy jest to, że możemy nie tylko poznać świąteczne potrawy Węgrów z Kotliny Karpackiej, ale także zapoznać się z tradycjami, wierzeniami i zwyczajami rytualnymi związanymi z każdą potrawą oraz ciekawymi historiami, jakie wiążą się z tą potrawą. każdy nakryty stół mówi nam wszystko.
– podkreślił zastępca dyrektora generalnego, który twierdzi, że chwile spędzone przy stole dają nam także czas i możliwość opowiadania naszym dzieciom rodzinnych przepisów i ich historii.
„Wystawa Marcsiego pokazuje, że kuchnia węgierska w okresie Adwentu i Bożego Narodzenia z pewnością obfituje w przepisy i zwyczaje, które warto poznać i przekazać dalej”. Inspirację możemy czerpać także z wystawionych potraw, gdyż gospodynie domowe już zastanawiają się, jakie dania postawić na świąteczny stół w tych tygodniach.
Wszystko przebite
W tym roku tradycyjne programy adwentowe Zarządu Zamku odbywają się w nowej lokalizacji, Csikós Udvar, gdzie wzniesiono choinkę w Dzielnicy Pałacowej Budavári, umieszczono tu szopkę bożonarodzeniową, a otwarta właśnie wystawa plenerowa może również gościć być tutaj widzianym. Marcsi Borbás wyszukał i przygotował tradycyjne potrawy świąteczne, które niegdyś gościły na stołach naszych pradziadków w okresie od Adwentu do Trzech Króli, a zainteresowani mogli poznać także specjały takie jak zupa rzepakowa, ciasto młynarskie czy mak.
Na zaprzyjaźnionym jarmarku, oprócz grzanego wina, będzie można skosztować kilku dań z dań świątecznych prezentowanych na wystawie.
O torcie młynarskim dowiedzieliśmy się od Marcsi Borbása, że nie jest to takie proste w wykonaniu – niezależnie od tego, ile zostało upieczonych podczas sesji zdjęciowej, wszystkie miały dziury. Dlatego Marcsi powiedział, że będą to robić, aż któremuś się uda, i rzeczywiście tak się stało: sto pięćdziesiąty tort młynarski nie miał dziury i został szybko sfotografowany.
Przepowiednie dotyczące małżeństwa i miłości
Drobne rzeczy, gesty i oczywiście jedzenie, które jednoczyło rodzinę, oznaczały bezpieczeństwo i przewidywalność nawet w najbardziej niepewnych czasach. Wystawa „Mesél az astal” opiera się na ludowych tradycjach gastronomicznych, nawiązując do zwyczajów słynnych dni, a także pokazuje, jakie rytuały wchodziły w skład kręgu ferii zimowych, od wróżb małżeńskich w Andrzejki po wróżby miłosne związane z makami. Piękne zdjęcia wykonała Barbara Krisztics.
Wystawę, która obejmuje również degustację, można zwiedzać bezpłatnie do 30 stycznia 2024 r. w dzielnicy pałacowej Budavári, w Csikós Udvar. Wystawę najlepiej zwiedzać pod osobistym okiem Marcsi Borbása: będzie to możliwe – po rejestracji – w dniach 9 i 12 grudnia 2023 r. Warto z tym żyć, bo Marcsi opowiada wciągające historie, a podążając za jego słowami, na pewno nastroimy się na święta, nabierzemy ochoty na planowanie i wdrażanie ofiar na nadchodzące dni i świąteczny stół.
Wyróżnione zdjęcie: Stół opowiada historię plenerowej wystawy fotograficznej Świąteczne jedzenie z Markiem Borbásem / Zdjęcie: Várkapitányság
