W rozmowie z Neokohn francuski ekonomista David Laborde Debucquet mówił o tym, jak kryzys żywnościowy może wpłynąć na Europę i dlaczego zastąpienie rosyjskiego gazu gazem skroplonym nie jest rozwiązaniem.
Wywiad został przeprowadzony na konferencji MCC Budapest Summit on The Economic Consequences of the War.
***
Jak wojna na Ukrainie wpływa na kryzys żywnościowy?
Jeszcze przed wojną rynek żywności był napięty, co oznaczało, że podaż była nieco niska, podczas gdy popyt był wysoki, a zapasy żywności wyczerpały się. Dwaj gracze w wojnie, Rosja i Ukraina, są ważnymi graczami na rynku światowym. Wraz z ich nagłym lub przynajmniej częściowym zniknięciem z rynku światowego, niedobór stał się jeszcze większy, a ceny wzrosły. Dlatego cena pszenicy w ciągu kilku dni po inwazji podwoiła się, bo ludzie zaczęli się niepokoić. Potem, kilka tygodni później, sytuacja częściowo się unormowała, bo z jednej strony eksport trwał mimo wojny, az drugiej inne kraje zaczęły siać więcej pszenicy. Już sześć miesięcy po kryzysie widać, że rolnicy dostosowują się do sytuacji. To jednak tylko żywnościowa część kryzysu, jest jeszcze kwestia energii.
To tam Rosja eksportuje dużo energii, takiej jak gaz ziemny i nawozy. To bardziej problem strukturalny, dotyczy tego, jak produkujesz żywność i jak ją dostarczasz. Koszt produkcji i dostawy znacznie wzrósł.
Jednym z często wymienianych obszarów geograficznych, które są szczególnie dotknięte kryzysem wywołanym wojną, jest Bliski Wschód. Dlaczego ten region jest tak eksponowany?
Kwestia żywności na Bliskim Wschodzie jest bardzo drażliwym tematem, ponieważ tamtejsze kraje nie są w pełni demokratyczne i wykorzystują żywność do kontrolowania populacji. „Chleb i cyrk” to sposób, w jaki próbują ustabilizować populację. Rządy często interweniują na rynku poprzez dotacje do żywności. Na przykład w Egipcie chleb był dotowany do jednej dziesiątej ceny rynkowej. Rząd przejął kontrolę nad połową importu pszenicy. Dlatego za każdym razem, gdy następuje wzrost cen, ludzie skarżą się rządowi. A rząd próbował ustabilizować ceny, ale kosztowało to dużo pieniędzy. W większości krajów regionu udało się ustabilizować ceny (wyjątek stanowi Liban), ale cena była wysoka i pytanie, jak długo uda im się ją utrzymać.
Problem polega na tym, że cena jest bardzo zmienna. Wystarczy, że pogoda będzie zła, albo na Odessę wystrzelą rakiety, a panika ludzi znów podniesie cenę.
I to właśnie sprawia, że sytuacja jest napięta, ponieważ zdolność rządów do radzenia sobie z sytuacją będzie coraz mniejsza. Ponadto rządy na Bliskim Wschodzie ustalają państwowe ceny oleju napędowego i ropy naftowej. Na przykład w Egipcie, jeśli tylko niewielki procent populacji jest dotknięty głodem lub ubóstwem, jak widzieliśmy podczas arabskiej wiosny, to wystarczy, aby sytuacja stała się niemożliwa do opanowania. W końcu, jeśli mówimy tylko o 2-3% populacji, to jest o 3 milionach ludzi.
Na Bliskim Wschodzie są dwa rodzaje krajów, są eksporterzy ropy i gazu, gdzie ze względu na wysokie ceny energii rząd może przegrupować pieniądze, aby ustabilizować ceny żywności. Są też kraje importujące energię, takie jak Liban, który wciąż boryka się z syryjskim kryzysem uchodźczym, poważnym kryzysem politycznym, a nawet znajduje się na krawędzi załamania gospodarczego.
W zeszłym roku wszystko było pełne kryzysów w łańcuchu dostaw. Jak to wpływa na obecny kryzys? Czy ten problem został rozwiązany, czy po prostu już się o nim nie pisze?
Tak, gazety często pisały, że problemem była globalna podaż, ale w rzeczywistości podczas Covidu to znacznie bardziej lokalna podaż była w kryzysie. Na przykład podczas COVID wysyłka milionów puszek soi z Brazylii do Chin nie stanowiła żadnego problemu.
Prawdziwy problem polegał na tym, co zrobić, gdy znaczny procent ludzi – na przykład w Szanghaju i Chinach nawet w ostatnich tygodniach – nie może iść do sklepu.
Kolejnym problemem jest wzrost cen transportu morskiego. Na przykład w Europie wiele firm, których trasa żeglugi przebiegała przez Morze Czarne, musiało zmienić trasę swoich przesyłek. Powołując się na niebezpieczeństwo, firmy podniosły ceny transportu na Morzu Czarnym.
Dzięki przekierowaniu możesz powiedzieć „utworzył się korek morski”.
Jest jednak inny problem i tym razem logistyczny. W tym konkretnym kryzysie Europa ma dwa duże problemy. Po pierwsze, Europa potrzebuje gazu, a jeśli nie może go dostać z Rosji rurociągiem, stara się kupować gaz skroplony, co wymaga specjalnych statków transportowych.
Na świecie jest za mało statków, aby przetransportować do Europy tyle gazu, ile byśmy chcieli.
Korek morski jest więc jeszcze większy. Innym problemem jest to, że ponieważ w Europie nie ma wystarczającej ilości gazu ziemnego, jesteśmy zmuszeni importować nawozy, które wyprodukowaliśmy lokalnie. A to oznacza dużo nawozu, z którym problem nie polega na tym, że jest drogi, ale na tym, że zajmuje dużo miejsca.
Ogólnie rzecz biorąc, w Europie można prawdopodobnie spodziewać się niższej produkcji, co jest spowodowane nie tylko nawozami, ale także suszą. Ale Europa jest wystarczająco bogata, aby kupować żywność z innych miejsc.
Jak bardzo kryzys żywnościowy wpłynie na Europę?
Oczywiście wpłynie to na ciebie, jeśli wejdziesz do sklepu i już zobaczysz, że wszystko jest droższe. Nie wynika to jednak wyłącznie z kryzysu. Jeśli spojrzymy na przykład na cenę chleba, tylko 15% zależy od ceny pszenicy. Oczywiście nie można powiedzieć, że Europejczycy na nic nie narzekają, ale ich życiu i zdrowiu nie zagraża niebezpieczeństwo. Mogą nadal wydawać mniej na rozrywkę, aby móc kupować tyle samo jedzenia, co wcześniej.
Jeśli jesteś naprawdę biedny w naprawdę biednym kraju, połowa lub nawet trzy czwarte twoich zarobków idzie na żywność. Więc jeśli wszystko podwaja cenę, oznacza to, że nie możesz już jeść.
W Europie nadal jest bardzo dobrze.
Jak myślisz, jak można dobrze poradzić sobie z tym kryzysem?
Jeśli spojrzymy na przeszłe kryzysy, zobaczymy, że zawsze istnieje korekta.
Dwadzieścia lat temu Ukraina i Rosja nie były nawet znaczącymi eksporterami. Po rozpadzie Związku Radzieckiego zostali zmuszeni do importu żywności. Tak więc świat mógł funkcjonować bez Ukrainy i będzie mógł funkcjonować w przyszłości.
Ale to prawdopodobnie oznacza, że w Brazylii będzie wycinanych jeszcze więcej lasów, bo np. zamiast z Ukrainy będziemy importować pszenicę z Brazylii. Europa musi również pomyśleć o tym, ile możemy wyprodukować w domu.
Myślę jednak, że prawdziwym wyzwaniem dla Europy będzie energia. W ostatnich latach Europa odkryła, jak ograniczyć wykorzystanie energii jądrowej i przejść na odnawialne źródła energii. Jednak to sprawiło, że był on w dużym stopniu zależny od gazu ziemnego. Tak wpadli na to politycy i był to całkiem zły pomysł. Ale nie musimy w tym tkwić, możemy ponownie zacząć budować elektrownie jądrowe.
Ale zmiana wymaga czasu, prawda?
Zajęłoby to może 10 lat. Ale jeśli wojna będzie się przeciągać, będziemy zmuszeni się dostosować. To dzwonek alarmowy dla Europy.
Wyróżniony obraz: Flickr.com
