Dziewięćdziesiąt lat temu, 27 marca 1934 roku, urodził się István Csurka, jeden z najbardziej charakterystycznych polityków i dramaturgów okresu zwanego zmianą reżimu – jeśli wolisz: dramaturg polityczny.
István Csurka urodził się w rodzinie reformowanej, poprzez matkę Erzsébet Bodnár był związany z Partium, Nagyváradem i Transylwanią, jego ojciec Péter Csurka był pisarzem w latach 30. i 40. XX wieku, a jego młodszy brat László Csurka , był aktorem. Jak można przeczytać , od chwili powrotu Csurki do północnej Transylwanii aż do dziesiątego roku życia mieszkał w Nagyvárád, dokąd uciekł z rodziną.
Swoją miłość do literatury i osobiste przywiązanie do Trianon wniósł także poprzez linię rodzinną.
Csurka i jego przeszłość jako agenta
Csurka ukończył gimnazjum zreformowane w Békés. Następnie był studentem dramaturga w Wyższej Szkole Sztuki Teatralnej i Filmowej, między innymi jako kolega z klasy György Moldova. Jego pierwszy tekst ukazał się w 1954 r., a pierwszy tom dwa lata później. Podczas rewolucji 1956 roku i wojny o niepodległość był szefem uczelnianej gwardii narodowej, za co został zesłany na pół roku do Centralnego Obozu Internowanego w Kistarcsa, gdzie był więziony wraz z trzema Dénesami (Dénes Kiss, Dénes Demeter Hajdú i János Dénes), z którym zaprzyjaźnił się na całe życie.
Rok później został zwerbowany pod przykrywką Raskolnikow jako agent III/III, co sam ujawnił w związku z wewnętrznymi konfliktami ówczesnej swojej partii, Węgierskiego Forum Demokratycznego (MDF), i według swoich twierdzeń podpisał w czasie internowania pod przymusem złożył oświadczenie o poborze, lecz nigdy nie zgłosił czynu. Z badań historyczki Zsuzsanny Borvendég wynika, że w 1964 roku, jako osoba wykluczona z sieci, jego akta pracownicze zostały zarchiwizowane:
uznano go za niezdolnego do sygnalizowania nieprawidłowości, jednak niecałe siedem lat po rekrutacji został wykluczony z sieci. W każdym razie, jak wynika z ujawnionych dokumentów spraw wewnętrznych, Csurka był stale monitorowany przez komunistyczne węgierskie służby bezpieczeństwa przez prawie trzydzieści lat, począwszy od końca lat pięćdziesiątych.
W 1957 roku ożenił się z Anną Kladek, a rok później urodził się ich syn Endre. W 1969 roku poślubił swoją drugą żonę, Klarę Borsányi. Mieli dwie córki, Eszter i Dórę.
Pisarz, który stał się politykiem
Csurka pracował jako niezależny pisarz aż do zmiany reżimu. Świadomie budował wizerunek „trudnego chłopca”, który poruszał się jak u siebie w ówczesnym „świecie cyganerii”, na „głębokich wodach” kawiarni Hungária i innych restauracji, ryzykując obfite wynagrodzenie finansowe swojej działalności artystycznej w na imprezach karcianych i na torze wyścigów konnych – czytamy na stronie Cyfrowej Akademii Literackiej.
Csurka wdarł się do świadomości społecznej swoją karierą teatralną i filmową, która rozpoczęła się na początku lat sześćdziesiątych i jak pisał Gábor Reichter, przez kilka lat uchodził za jednego z najlepiej opłacanych pisarzy węgierskich. Do czasu zmiany reżimu dwukrotnie otrzymał czasowy zakaz publikowania i prezentowania swoich dzieł.
W 1973 roku, oprócz śledztwa Stowarzyszenia Pisarzy, wszczęto przeciwko niemu także postępowanie policyjne i prokuratorskie w związku z skandalicznym zachowaniem w galerii sztuki Szigliget oraz jego antysystemowymi i antysemickimi wypowiedziami. W wyniku sprawy otrzymał rok milczenia. Drugi okres milczenia nastąpił w 1986 r., gdyż przyczynił się do odczytania jego wykładu A véres kard, wygłoszonego 15 marca w Nowym Jorku, w Radiu Szabad Európa oraz do publikacji tomiku esejów pt. Rzeczywistość nieakceptowalna, także w firmie Püski Kiadó, która działa za granicą.
Od lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych Csurka coraz bardziej angażował się w życie publiczne.
Podał swoje imię Karcie '77, opublikowanej w Księdze Pamięci Bibó, stanął w obronie Sándora Csoóriego, usankcjonowanego przez Związek Pisarzy, i tym samym dotarł do monori 1985 (gdzie oprócz przedstawicieli opozycji demokratycznej historycy , 56-latkowie, ekonomiści reformatorscy, popularni pisarze krytykowali komunistyczny system Kádára) i aż do spotkania mieszkaniowego w 1987 r.
Na kempingu Monorierdö przemawiał: „Dzisiaj nie ma problemu z gruntami. Jego ziemia w zasadzie nie należy do nikogo. Ziemię i bogactwo zastąpiono obecnie informacją, kulturą i czasem wolnym. Jest to bogactwo, które każdy powinien swobodnie posiadać, które powinno być rozdzielane sprawiedliwie i demokratycznie. Dziś jednak istnieją magnaci i potentaci informacyjni.”
A w 1987 r.:
„Nie ma innego wyjścia, jak tylko być zwolennikiem reform. Nie ma nic bardziej fatalnego dla przyszłości Węgier niż ślepy bunt, popadnięcie w bezsensowny chaos bez programu, po którym nastąpi brutalna przemoc bez programu i triumf bezkarności”.
Jego praca zmieniła wszystko
Od 1990 do 1993, aż do wydalenia z partii, był posłem na parlament z ramienia MDF, jednocześnie stale bijąc rząd koalicyjny i MDF. W 1992 roku jego rozprawa pt. „Kilka przemyśleń w związku z dwuletnimi zmianami ustrojowymi i nowym programem MDF” – rzeczywiście rozwaliła lont, bo Csurka podsumował to następująco: pakt MDF-SZDSZ zawarty po pierwszej wolnej kadencji parlamentarnej głosów – określenie zakresu ustaw Dwóch trzecich, ustanowienie silnej pozycji Premiera, wybór Árpáda Göncza na Prezydenta Rzeczypospolitej.
„Więc MDF musi pozbyć się ducha paktu, który gnije w środku”.
„Nie musimy już czekać na zagraniczne brawa, bo część obcego kraju, za namową starych powiązań bankowych, oklaskuje bezradność i przeciętność, mówiąc, że to demokracja i gospodarka rynkowa, czyli rozbój. "
„Dziś siły narodowe są podzielone ze wszystkich stron, zarówno po „prawicy”, jak i „lewicy”, nie tylko dlatego, że sprytnie podburzyli nas przeciwko sobie, ale także dlatego, że nie mieliśmy woli zjednoczenia. Nikt nie zauważył wielkiego niebezpieczeństwa związanego z odpryskami.”
W 1993 założył radykalną narodową Węgierską Partię Sprawiedliwości i Życia (MIÉP) – wcześniej Węgierską Grupę Polityki Narodowej ds. Sprawiedliwości w ramach MDF, w skład której wchodzili ci parlamentarzyści, którzy nie ratyfikowali Ukraińsko-Węgierskiego Traktatu Podstawowego – w międzyczasie utworzył węgierskiego ruchu Út Körök, potem doszło do powstania partii, która w latach 1998–2002 miała frakcję parlamentarną i której pozostał prezydentem aż do swojej śmierci 4 lutego 2012 roku.
Wyróżnione zdjęcie: István Csurka wygłasza przemówienie na placu Hősök 27 czerwca 2008 r., w dwudziestą rocznicę demonstracji przeciwko zniszczeniu wsi w Transylwanii w 1988 r. Zdjęcie: MTI/Attila Kovács
