11 października 2022 roku obchodzimy dziewięćdziesiątą rocznicę śmierci Kuno Klebelsberga – zaczyna swój artykuł Katalin Csizy, który można przeczytać na stronie Węgierskiego Instytutu Badawczego.
Hrabia Kuno Imre Aurél Ferenc Klebelsberg z Thumburga urodził się w rodzinie wojskowej w Magyarpécska w powiecie Arad, jego ojciec był kapitanem 14. W 1877 roku, po śmierci ojca, rodzina przeniosła się do Székesfehérvár, Kuno mieszkał przez jakiś czas pod opieką dziadka ze strony matki. Liceum ukończył w Liceum Cystersów Szent István w Fehérvár, po czym studiował prawo m.in. na Uniwersytecie w Monachium iw Paryżu w murach Sorbony. W 1899 roku ożenił się ze szlacheckiego pochodzenia Saroltą Emilią Botką, z którą do końca życia żył w szczęśliwym małżeństwie.
Początkowo pracował jako sędzia, następnie w drugiej kadencji premiera wzorowego hrabiego Istvána Tiszy został mianowany sekretarzem stanu w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, a od 1916 politycznym sekretarzem stanu w kancelarii premiera. urząd, gdzie uzyskał wgląd w organizację szkolnictwa, aw tym samym roku został posłem Narodowej Partii Pracy w parlamencie. Podczas rewolucji asterskiej potępił działalność Mihály'ego Károlyiego, a rok później współpracował z Istvánem Bethlenem przy organizacji partii chrześcijańskiej. W 1919 roku, po lewicowym przejęciu władzy, Klebelsberg znalazł schronienie w Kétégyháza, wiejskiej posiadłości rodziny Almásy, przed represjami ze strony Republiki Radzieckiej.
W 1922 uzyskał mandat posła do Zjednoczonej Partii. W grudniu 1921 r. został ministrem spraw wewnętrznych w rządzie hrabiego Istvána Bethlena, a po wyborach 1922 r. otrzymał tekę ministra ds. wyznań religijnych i oświecenia publicznego, którą piastował do dymisji Bethlena.
Główne cele jego polityki oświatowej można podsumować następująco: likwidacja analfabetyzmu, tworzenie szkół publicznych, których budowę rozpoczęto w 1925 roku. To jego imieniem ustanowiono ośmioklasowe szkoły publiczne (art. VII z 1926 r.), zapoczątkował trójstopniowy system szkolnictwa średniego, starał się wprowadzić i przeprowadzić kilka reform w kształceniu nauczycieli i kształceniu dziewcząt.
W tym czasie powstał Narodowy Fundusz Budowy Szkół Ludowych, który finansował tworzenie i utrzymanie tych placówek oświatowych. W ramach przedsięwzięcia wybudowali dobrze wyposażone jak na ówczesne warunki szkoły z mieszkaniami nauczycielskimi, które stały się dobrze zorganizowanymi ośrodkami wiejskiego życia kulturalnego, gdyż połączona z nimi była także biblioteka, a przy w tym samym czasie przewidziano również programy dla dorosłych widzów.
Kuno Klebelsberg położył również niezatarte zasługi w organizacji węgierskiego życia naukowego i szkolnictwa wyższego: był subsydiatorem Węgierskiej Akademii Nauk, był założycielem Towarzystwa Széchenyiego, w 1922 roku założył tzw. Narodowy Węgierski Uniwersytet i jego rada doradcza, uzupełnione innymi instytucjami kulturalnymi podlegającymi jego jurysdykcji, takimi jak Węgierskie Muzeum Narodowe i Narodowa Biblioteka Széchényi, które również wzbogacił o działy zbiorów. Pierwszym krokiem w rozwoju uniwersytetów wiejskich było wspieranie medycyny, ponieważ kliniki powstały w Debreczynie, Peczu i Szegedzie, aby do pewnego stopnia zmniejszyć śmiertelność dzieci.
W czerwcu 1928 r. Hrabia István Bethlen tak pisał o aspiracjach Klebelsberga w zakresie polityki kulturalnej:
"Minister Kultury poprosił mnie o napisanie przedmowy do jego książki "Neoncjonalizm". Tym bardziej cieszę się, że mogę spełnić prośbę uhonorowanego, ponieważ wypowiedziane przez niego słowa wyrażają podstawowe idee polityki, którą sam reprezentuję. To jest podstawowa idea: dostosowanie narodowych ideałów i świata myśli Węgrów, żyjących w warunkach, które zmieniły się od ich korzeni, do nowych okoliczności i wyznaczenie nieprzerwanych dróg, którymi może odbudować kraj. odbywać się."
(Hrabia Klebelsberg Kuno: Neonacjonalizm, Budapeszt, Athenaeum, É.n., Przedmowa)
Jednym z nie mniej ważnych elementów tej dostosowanej do standardów europejskich polityki kulturalnej jest promocja studiów i postępów węgierskich studentów za granicą: założone przez Klebelsberga Collegium Hungaricum skutecznie pomagało m.in. w Wiedniu, Berlinie, Paryżu i Rzymie i nadal udzielają skutecznej pomocy do dnia dzisiejszego.
Poza przygotowaniem duchowym nasz znakomity minister kultury przywiązywał dużą wagę także do wychowania fizycznego, zdając sobie sprawę z dwoistości greckiego ideału wychowania – muz i gimnastyki. Jemu też przypisuje się założenie Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i narodowej pływalni sportowej w Margitsziget.
11 października 1932 roku, dziewięćdziesiąt lat temu, jeszcze we wtorek, Klinika Korányi w Budapeszcie ogłosiła śmierć Ministra Kultury.
Cały artykuł Katalin Csizy można przeczytać na stronie Węgierskiego Instytutu Badawczego
